Wat bij onze Duitse oosterburen al jaren een bekende vorm van verwarming is, is in Nederland nog relatief onbekend: infraroodverwarming. Deze elektrische vorm van verwarming kan echter heel aantrekkelijk zijn voor wie geen of minder gas wil verbruiken. Toch is er veel onduidelijk over deze vorm van verwarmen. Tijd om infraroodpanelen eens onder de loep te nemen!

De traditionele vorm van verwarming die we in Nederland kennen, wordt ook wel convectieverwarming genoemd. Hierbij wordt de lucht in de ruimte verwarmd. Bijvoorbeeld door middel van radiatoren of vloerverwarming. Infraroodpanelen werken anders. Die verwarmen niet de lucht, maar verwarmen door middel van stralingswarmte een object.

Stel je voor dat je een infraroodpaneel boven je zithoek hangt, dan worden jijzelf en de bank opgewarmd door de stralingswarmte, wat heel comfortabel kan voelen. Het is een vorm van verwarming waar geen gas voor nodig is, de panelen werken op elektriciteit.

Infraroodverwarming wordt in Nederland niet op grote schaal toegepast, maar toch kan het een heel serieuze optie zijn voor wie zijn gasrekening wil verlagen of zelfs geen gas meer wil gebruiken om zijn woning te verwarmen.

Infraroodverwarming als hoofdverwarming

Vaak wordt gedacht dat infraroodpanelen vooral bedoeld zijn als bijverwarming. Hoewel dit een veelgebruikte toepassing is, is het niet de enige oplossing. Freek Houtepen, bestuurslid van de branchevereniging IG infrarood Benelux, legt er meer over uit. “Infraroodpanelen zijn toe te passen in verschillende situaties. Het is dan ook belangrijk om echt per woning of per object te kijken naar de status, de wensen en de mogelijke toepassingen. In de eerste plaats, kijkend naar de trias energetica, is een goed geïsoleerde woning beter, of liever gezegd energiezuiniger te verwarmen dan een slecht geïsoleerde woning.”

Houtepen wil daarmee zeggen dat ook in dit geval de focus in eerste instantie moet liggen op het, waar mogelijk, optimaal isoleren van de woning.  “Je kunt infraroodverwarming ook goed toepassen in woningen die bouwkundig niet geschikt zijn voor een warmtepomp of het bijbehorende warmteafgiftesysteem. Denk bijvoorbeeld aan monumentale panden, of panden waar geen ruimte of mogelijkheid is om vloerverwarming aan te leggen. Ook zijn er woningen die niet dermate goed geïsoleerd kunnen worden dat een warmtepomp een optie is.”

Vaak wordt een warmtepomp als enige optie gezien wanneer een woning van het gas gaat. Ten onrechte, zo zegt ook de branchevereniging. “Je kunt prima uit de voeten met infraroodpanelen als hoofdverwarming. Om in warm tapwater te kunnen voorzien, kun je dan bijvoorbeeld gebruik maken van een (warmtepomp)boiler.”

Meer stroom, maar niet zoveel als men denkt

Infraroodverwarming verbruikt in verhouding wel wat meer stroom dan een warmtepomp als het gaat om de toepassing als hoofdverwarming. “Dit verschil is overigens niet zo groot als velen denken. Daarnaast kun je dit voor een deel van het jaar ook ondervangen door een extra zonnepaneel te plaatsen,” legt Freek Houtepen uit.

Een groot voordeel van infraroodpanelen als hoofdverwarming, ten opzichte van een systeem met een warmtepomp is, zeker in het geval van bestaande woningen, de aanschafkosten. “Een warmtepompsysteem is vaak een ingrijpende investering. In bestaande woningen, zeker de wat oudere, moet veel geïnvesteerd en verbouwd worden. Niet iedereen heeft de mogelijkheid om deze investering te doen. Infraroodpanelen vergen geen ingrijpende verbouwing en hebben een lagere aanschafprijs, wat het voor velen een aantrekkelijke optie maakt.”

Als bijverwarming

Naast het gebruik als infraroodverwarming als hoofdverwarming, kan ook het gebruik van infraroodpanelen als bijverwarming een fijne oplossing zijn. Wie bijvoorbeeld nu nog gebruik maakt van een cv-ketel of andere vorm van verwarming op gas, kan stap voor stap de gasrekening verlagen door te beginnen met infraroodverwarming. “Je kunt heel simpel beginnen met een paneel op de werkkamer bijvoorbeeld,” legt Freek Houtepen uit. “Dan kun je in die ruimte de gewone verwarming al dichtdraaien en de infraroodpanelen gebruiken op het moment dat je daar aan het werk bent.”

Hij legt uit dat veel mensen een begin maken met een paneel en dit gaandeweg uitbreiden. “Daarnaast wil ik ook benadrukken dat het wat ons betreft niet het een óf het ander is. Een warmtepomp kan bijvoorbeeld ook heel goed samengaan met infraroodpanelen als bijverwarming. Waarbij je infraroodverwarming inzet om ruimtes waar je minder vaak of minder lang bent te verwarmen. Veel badkamers in Nederland worden bijvoorbeeld de hele dag verwarmd, terwijl de warmtevraag maar twee keer een half uur is. Omdat die beide halve uren niet exact te plannen zijn, wordt de ruimte de hele dag verwarmd. En dat gaat ook vaak op voor werk- en studeerkamers. Met infraroodpanelen kun je deze ruimtes snel op de gewenste temperatuur krijgen en is verwarming alleen nodig tijdens het gebruik van de ruimte. Dit is dus een heel efficiënte manier van verwarmen. Het kan naar schatting zelfs een reductie van 20% gerealiseerd worden ten opzichte van conventionele verwarming.”

Gebruiksgemak en comfort

Als groot voordeel van infraroodverwarming wordt het gebruiksgemak genoemd. De panelen hebben verschillende opwarmtijden, sommige zijn binnen enkele minuten al op temperatuur, waardoor je snel en flexibel aan de warmtevraag kunt voldoen. Freek Houtepen: “Met een conventionele verwarming duurt het vaak lang om een ruimte op de gewenste temperatuur te krijgen, dit is iets waar de thermostaat op ingesteld wordt, om ervoor te zorgen dat de ruimte tijdig warm is. Dat kost veel energie. Je moet echt van tevoren inspelen op de warmtevraag en dat geldt nog meer voor warmteafgiftesystemen met een lage temperatuur, omdat deze nóg langer nodig hebben om een ruimte op temperatuur te krijgen. IR verwarming heeft een veel kortere reactietijd, waardoor je energie kunt besparen. Het is dan ook aan te raden om de panelen aan te sluiten op slimme thermostaten, bijvoorbeeld met een aanwezigheidsmelding. De warmtevraag kan dan heel specifiek worden afgestemd op het gebruik.”

Een ander groot voordeel wat door gebruikers van infraroodverwarming genoemd wordt, is het comfort. Gebruikers geven aan dat de warmte heel comfortabel is. Ook biedt infraroodverwarming een oplossing voor mensen die kampen met allergieën. Waar bij conventionele verwarming veel luchtverplaatsing en dus ook verplaatsing van stof, pollen en andere deeltjes, plaatsvindt, is dit bij infraroodverwarming veel minder het geval.

Veiligheid

De infraroodpanelen kunnen een hoge temperatuur bereiken, de voorkant van de panelen kan wel ruim 100 ⁰C worden. Toch hoef je niet bang te zijn dat kinderen of huisdieren zich aan de panelen zullen branden, zegt Freek Houtepen. “De panelen hang je bij voorkeur aan het plafond. Dan werken ze optimaal omdat er niets tussen het paneel en het object zit wat de straling kan blokkeren.” Wanneer de panelen aan het plafond hangen, is er dus geen risico op verbranding. Maar niet in alle gevallen is het mogelijk om de panelen aan het plafond te bevestigen. “In die gevallen plaats je de panelen aan de wand, maar bij voorkeur op de hoogte waarop je ook je schilderijen zou plaatsen. Je wilt namelijk niet dat er bijvoorbeeld een dressoir of ander meubelstuk voor staat, wat de straling blokkeert.”

Investering en duurzaamheid

Bij het verduurzamen van de woning spelen twee factoren vaak de grootste rol: de investering(skosten) en duurzaamheid. Volgens Houtepen is het in de eerste plaats belangrijk om je te realiseren dat elke woning anders is en er dan ook niet één perfecte oplossing is. “Het gaat echt om maatwerk, daar komt veel bij kijken. Als het gaat om de kosten, is het belangrijk om niet alleen naar de investeringskosten te kijken. Kijk liever naar de zogenaamde TCO, de Total Cost of Ownership. Dat zijn de kosten die over de gehele levensduur van de installatie gemaakt worden. Een voordeel van infraroodpanelen is daarbij dat ze doorgaans een lange levensduur hebben (soms meer dan 20 jaar) en dat de investeringskosten vrij laag zijn. Bij elektrische verwarmingsoplossingen vinden wij het daarnaast van belang dat het uitgangspunt altijd is dat de energie duurzaam wordt opgewekt.” Nu is de vraag naar warmte overigens het grootst in de winter, wanneer de zonnepanelen doorgaans minder opwekken. Milieu Centraal adviseert daarom ook om gebruik te maken van groene stroom. Kies dan het liefst voor stroom die duurzaam is opgewekt in eigen land.

Aanschaf

Infraroodverwarming is in Nederland betrekkelijk nieuw, maar wordt mede dankzij de inzet van de branchevereniging wel steeds bekender. Volgens de Europese normen valt infraroodverwarming momenteel nog onder elektrische verwarming. Maar specifiek voor infraroodverwarming komt er een uitbreiding op de norm. “Dat is een aanvulling op de internationale norm voor elektrische verwarmingstoestellen”, legt Houtepen uit. “Hierin wordt vastgelegd wat wel infraroodverwarming is en wat niet, door middel van een vaste definitie. Ook komt er duidelijkheid over de stralingsfactor en de werkingsgraad van de panelen.” Volgens Houtepen is dit een belangrijke aanvulling op de norm. Zo weten consumenten beter waar zij aan toe zijn, omdat panelen onderling beter vergeleken kunnen worden. Daarnaast zullen de panelen van fabrikanten die claimen aan deze norm te voldoen ook getest worden om kwaliteit te waarborgen.

“Tenslotte is het belangrijk dat je kiest voor een vakkundige leverancier met verstand van zaken. De leden van de branchevereniging bijvoorbeeld zijn allen al lang actief in deze branche en beschikken over de benodigde kennis. Het is bijvoorbeeld heel belangrijk om voor aanschaf goed door te rekenen wat de benodigde capaciteit is, zodat je niet te veel of juist te weinig panelen hebt om het in huis aangenaam te krijgen.” Hoewel er nog geen keurmerken specifiek voor deze panelen zijn, kun je tenslotte nog wel kijken naar keurmerken als het Tüv of KEMA keurmerk voor productveiligheid. Kies in ieder geval altijd voor een paneel met CE keuring. Deze keuring geeft aan dat de fabrikant verklaart dat het product voldoet aan de wettelijke veiligheidsregels binnen de EU.

Foto’s: Shutterstock, IG infrarood Benelux

Dit artikel is eerder verschenen in Groener Wonen editie 3 2021.