Niets fijner dan uitgebreid te douchen. Met lekker geurende zeep en een scrubje. Maar wist je dat bijna de helft van het water dat we gebruiken warm tapwater is? En dat daar zo’n 20% van je gas- of (energie)verbruik aan op gaat? Met de stijgende energieprijzen is het slim om eens even goed te kijken naar ons warmwatergebruik en hoe we hierop kunnen besparen.

Traditioneel gezien wordt in de meeste woningen het warm tapwater geregeld door een cv-ketel. Deze ketel, die werkt op gas, verwarmt het water voor het douchen en in de keuken, en voor de verwarming. De gasprijzen blijven maar stijgen en zo kan de rekening voor een uitgebreide douchebeurt of een avondje relaxen in bad torenhoog oplopen. Steeds meer mensen kiezen ervoor om elektriciteit te gebruiken om het water te verwarmen. In dit artikel bespreken we een aantal gasloze opties om in warm tapwater te voorzien of om het water duurzamer te gebruiken.

Warmtepompboiler voor warm tapwater

Een warmtepompboiler werkt op dezelfde manier als een warmtepomp. Hij onttrekt warmte uit de buitenlucht of de omgevingslucht. Met deze warmte wordt het water in een boilervat verwarmd. Een all-electric warmtepomp kan via energie uit de buitenlucht of via de bodem zowel je woning als je water verwarmen. Bij andere typen warmtepompen is dat niet altijd mogelijk. Deze warmtepompen zorgen dan alleen voor de verwarming van je woning.

Voor warm tapwater heb je dan een losse boiler nodig, zoals de warmtepompboiler. Deze kan niet je woning verwarmen, maar zorgt wel voor warm tapwater in je keuken en badkamer. Een warmtepompboiler verbruikt veel minder energie dan een standaard elektrische boiler. Door de warmtepomp wordt het water tot zo’n 50 graden verwarmd, een verwarmingselement zorgt er daarna voor dat het water verder verwarmd wordt tot zo’n 65 graden. Dit om legionella te voorkomen.

Een warmtepompboiler is heel geschikt om te combineren met zonnepanelen, zo kost het verwarmen van je water je nog minder. Sommige modellen kun je ook nog combineren met bijvoorbeeld zonnecollectoren. Is het warm tapwater op, dan kan met het verwarmingselement een ‘boost’ gegeven worden om het water sneller te verwarmen.

• Voordelen:
  • Te combineren met zonnepanelen.
  • Behoeft niet altijd een buitenunit, kan gebruikmaken van de omgevingslucht.
• Nadelen:
  • Warmteverlies doordat het water is opgeslagen in een vat en warm gehouden moet worden.

Zonnecollectoren en zonneboilers

Er zijn verschillende systemen verkrijgbaar onder de noemer zonnecollectoren of zonneboilers. Maar in de basis zijn ze hetzelfde. Het principe is een warmtecollector op het dak die water kan verwarmen middels zonne-energie. Dit is bijvoorbeeld een plaat of een systeem met buizen. Door dit systeem loopt een vloeistof die opwarmt en deze warmte vervolgens in een buffervat of boiler weer afgeeft aan het water.

Een naverwarmer zorgt ervoor dat het water minstens 60 graden wordt, dit in verband met legionella. Ook springt de naverwarmer bij als de zonnecollectoren het water niet warm genoeg krijgen, bijvoorbeeld in de winter. Dit systeem kun je combineren met de huidige cv-ketel, maar ook met een warmtepomp.

De capaciteit van het buffervat kan verschillen (van 80 tot 300 liter); het is dan ook aan te raden om vooraf goed uit te zoeken hoeveel capaciteit je nodig denkt te hebben zodat je niet te weinig warm tapwater hebt, maar ook niet onnodig veel water hoeft te verwarmen en warm te houden. Als je genoeg ruimte op je dak hebt, is het aan te raden om naast zonnecollectoren ook nog te kiezen voor zonnepanelen.

• Voordelen:
  • Te combineren met andere systemen zoals een pelletkachel, warmtepomp of je cv-ketel. Je bespaart gemiddeld 50% op de kosten voor warm tapwater.
• Nadelen:
  • Je hebt op het dak ruimte nodig voor de panelen en in of rondom je huis voor een buffervat.
  • Bij een ligging op het noorden of bij veel blokkade van licht op het dak is dit systeem niet geschikt.

Doorstromer voor warm tapwater

Een doorstromer is een krachtig apparaat dat het water verwarmt op het moment dat jij het nodig hebt. Er is dus geen voorraad met water die constant warm gehouden wordt. Een veelgenoemd voordeel van een doorstromer is, dat er geen verlies van warmte is. Het nadeel van een doorstromer is dat dit eigenlijk alleen praktisch is als je gebruik kunt maken van krachtstroom. De meeste
nieuwbouwwoningen beschikken over krachtstroom, een elektriciteitsaansluiting van 400 Volt. De standaard stopcontacten leveren 230 Volt en in veel oudere woningen is geen  krachtstroomaansluiting. Een doorstromer kan in theorie ook werken op 230 Volt, maar is dan niet meer zuiniger en verbruikt heel veel energie om aan de vraag te voldoen.

Heb je vaak en veel warm tapwater nodig, bijvoorbeeld als je een groot gezin hebt of als je vaak kookt en doucht op hetzelfde moment, dan is een doorstromer misschien niet de beste keuze. Het apparaat moet dan vaak heel hard werken en een systeem met een buffervat (en dus een warmwatervoorraad) zal dan beter bij jouw situatie passen.

• Voordelen:
  • Betrekkelijk goedkope oplossing voor warm tapwater.
  • Compact, neemt weinig ruimte in beslag.
• Nadelen:
  • Onpraktisch in woningen zonder krachtstroom.
  • Verbruikt relatief veel energie als je veel warm tapwater nodig hebt, daarom minder geschikt voor gezinnen of grootverbruikers.

PV-T panelen

PV-T panelen zijn een betrekkelijk nieuwe ontwikkeling. Dit zijn panelen waar zowel warmte als stroom in hetzelfde paneel wordt opgewekt, ze zijn eigenlijk een zonnepaneel en zonnecollector in één. Aan de voorzijde lijkt het paneel op een standaard zonnepaneel, maar hierachter zitten collectoren waar vloeistof (glycol) doorheen stroomt. Deze vloeistof warmt op en straalt deze warmte weer af in de warmtepomp, waardoor PV-T panelen als bron voor een warmtepomp kunnen dienen.

Dit is een stille en onzichtbare bron die ook op bewolkte dagen en ’s nachts (in combinatie met de warmtepomp) nog kan zorgen voor warm tapwater en verwarming van de woning. Het complete systeem bestaat meestal uit de panelen, een warmtepomp, omvormer en buffer- of boilervat.

• Voordelen:
  • Ruimtebesparend, de panelen hebben een dubbele functie, dus je benut de ruimte op je dak optimaal.
  • Te gebruiken in combinatie met andere systemen.
  • Vervangt buitenunit van warmtepomp.
  • Zowel in de zomer als winter een hogere opbrengst dan klassieke zonnepanelen.
• Nadelen:
  • Hogere investeringskosten dan enkel zonnepanelen (PV panelen).
  • Als één van de componenten kapot gaat, moet het gehele paneel vervangen/gerepareerd worden.

Subsidie

Wie zijn woning verduurzaamt door bijvoorbeeld te kiezen voor een (hybride) warmtepomp of zonneboiler kan in aanmerking komen voor de investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE). De hoogte van de subsidie hangt af van welke (en hoeveel) maatregelen je neemt. Op de website over de subsidie vind je een handige rekentool om te kijken welk bedrag je zou kunnen verwachten.

Keuken- of close-in boiler

Een close-in boiler is een kleine boiler die je bijvoorbeeld in je keukenkastje kunt plaatsen. De close-in boiler heeft meestal een kleine capaciteit (bijvoorbeeld 10 liter). Doordat de boiler dicht bij de kraan geplaatst wordt, is er minder warmteverlies en doordat de capaciteit klein is, hoeft er niet onnodig veel én lang water verwarmd te worden. Je kunt hiermee direct voorzien in warm tapwater voor de keuken.

Kies je voor een close-in of keukenboiler, dan is het wel belangrijk om goed te letten op het energielabel. Wanneer dit een slechte score heeft, heb je te maken met een zeer onzuinig apparaat en is de kans groot dat dit je geen besparing zal opleveren.

• Voordelen:
  • Klein en compact.
• Nadelen:
  • Kan erg onzuinig zijn als niet gelet wordt op het energielabel van het product.
  • Bedenk van tevoren goed of de kleine capaciteit geen probleem voor je is.
  • Je zult zeker nog zuinig met warm tapwater om moeten gaan.

Warmteterugwinning bij het douchen

Al eens gehoord van de afkorting wtw? Dit staat voor warmteterugwinning. Hier wordt gebruik van gemaakt bij bijvoorbeeld mechanische ventilatie, maar ook bij het douchen kun je  gebruikmaken van warmteterugwinning. Een douche-wtw-systeem zorgt ervoor dat het koude water wordt ‘voorverwarmd’, waardoor er minder energie nodig is om het water verder op te warmen.

Volgens Milieu Centraal kun je op die manier bij een douchebeurt van zo’n 9 minuten wel meer dan 50% van de energie voor het opwarmen van het water besparen. Bij een douche-wtw wordt gewerkt met een warmtewisselaar. De leidingen van het koude en het warme water gaan allebei door de wtw-unit. Het koude water stroomt in de unit langs het warme, gebruikte douchewater. Hier kan het de warmte van het warm tapwater overnemen en daardoor is uiteindelijk minder energie nodig als het water in de boiler of ketel terechtkomt. Je hoeft overigens niet bang te zijn dat je ‘gebruikte’ douchewater gemengd wordt met het nieuwe water, want de stromen blijven van elkaar gescheiden.

Let wel op: Voor een douche-wtw heb je een thermostaatkraan nodig.

Leidingen isoleren

Naast de bovengenoemde installaties is er ook een grote besparing te behalen door je leidingen te isoleren. Dit kan ook als je nog gewoon gebruik maakt van een traditionele cv-ketel. De leidingen die van je warmtebron naar de kraan of naar de verwarming lopen, kunnen voor behoorlijk wat warmteverlies zorgen. Je kunt dit voorkomen door gebruik te maken van buis- of leidingisolatie. Je
kunt de leidingen isoleren in onverwarmde ruimtes, zoals bijvoorbeeld de gang, achter de knieschotten bij schuine daken, op de (onverwarmde) zolder, in de kruipruimte en in de meterkast.

Het isoleren van leidingen is een klus die je simpel en snel zelf kunt uitvoeren. Buisisolatie is verkrijgbaar in de bouwmarkt. Je kunt doorgaans kiezen uit twee soorten, met of zonder sluiting. De eerste is voorzien van een plakkende rand. Dit is de meest gemakkelijke, maar vaak ook wat duurdere optie. Bij de tweede optie ben je goedkoper uit, maar zul je wel zelf de kieren goed moeten
dichttapen om verlies te voorkomen.

Dit artikel is eerder verschenen in Groener Wonen 04 2021