Een goede verlichting in je woning is onmisbaar. Het is immers niet altijd licht buiten. Zeker in de wintermaanden is het vaker donker dan licht in huis. Zo’n 15 procent van ons totale energieverbruik gaat op aan verlichting. Het loont dus om hierop te besparen. Maar hoe doe je dat? John de Joode, voorzitter van de raad van bestuur bij NSVV (een onafhankelijk kenniscentrum voor licht) en president van de European Lighting Expert Association, legt uit hoe je het beste kan besparen op verlichting, ook als je al slimme lampen hebt.

Hoe kun je besparen op verlichting?

“Door het uit te doen. Dat is natuurlijk heel simpel gezegd, maar het geeft ook weer dat je moet nadenken over wat je met verlichting doet. De conventionele lichtbronnen, de gloeilampen van 60 watt, zijn in de meeste huizen vervangen door een lichtbron die hetzelfde licht geeft bij maar 5 watt, de LED lampen. Bij gloeilampen waren we gewend om het licht uit te doen als we het niet nodig hadden.

Heel veel mensen hebben nu het idee van ‘Het is maar LED, dus laat maar branden, want het kost niets’. Dat is de verkeerde mindset. Ja, je bespaart energie met LED lampen, maar je verbruik is niet nul. Je zou met energiezuinige verlichting net zo zuinig om moeten gaan als met producten die niet zo energie-efficiënt zijn. Dat bekent de lamp aandoen als je hem nodig hebt en uit als je hem niet nodig hebt. Dat is de beste besparing die je kan doen.

Overigens is het ook beter om nu over te stappen op LED verlichting en niet te denken: ‘Ik heb nog een paar oude lampen liggen’. Je doet jezelf er tekort mee. Gefaseerd gaan er steeds meer oude lampen in de ban. De hallogeenlampen in een bouwlamp gaan in de ban, de compacte fluorescentielampen (spaarlampen) gaan langzaam in de ban. Ze zijn niet energie-efficiënt en er zitten schadelijke stoffen in als kwik. Deze lampen mogen ook niet meer verkocht worden. We zien dat daardoor veel consumenten, maar ook het bedrijfsleven, deze oude lampen aan het hamsteren zijn. Dat is echt niet nodig. Er zijn voldoende alternatieven op de markt om je bestaande armaturen om te bouwen of te voorzien van een energiezuinig alternatief.”

Hoe zit het met slimme lampen? Zijn die energiezuiniger?

“Laat ik voorop stellen: De lamp is in principe niet slim, de elektronica die erin zit is slim. Het meest slimme blijft daarom hoe je er mee omgaat. Het is niet te zeggen hoeveel je nu daadwerkelijk bespaart met een slimme lamp. Als je van een gloeilamp van 60 watt naar een LED lamp van 5 watt gaat, dan bespaar je nogal wat energie. Hetzelfde geldt als je van de gloeilamp naar een slimme LED lamp gaat. Maar ook al verbruik je met een LED lamp minder energie, als je hem de hele tijd maar laat branden, is die besparing natuurlijk weer minder.

Het voordeel van slimme lampen is dat je ze van een afstand kan regelen. Je hebt vast weleens in de auto gezeten en gedacht: ‘Had ik het licht niet uit moeten doen’. Hoe vaak denk je dan wel niet: ‘Laat maar branden, we zijn al te ver’. En dan kom je thuis en dan heeft de hele dag je lamp gebrand. Het mooie aan slimme lampen is dat je deze vaak bestuurt met een app op je telefoon en dan kun je gewoon even kijken of je verlichting aan of uit staat.

Een bekend voorbeeld van een slimme lamp is Philips Hue, maar ik zie ook weleens lampen bij bijvoorbeeld de Lidl en die werken ook perfect. Het meest energiezuinige wat je kan doen is daadwerkelijk slim omgaan met je slimme lampen. Blijf nadenken of de lamp niet gewoon uit kan. Je kan vooral besparen door je eigen gedrag.”

Verbruiken de servers van de app van zo’n slimme lamp dan niet enorm veel energie?

“Nee, dat valt erg mee. Een aantal slimme lampen wordt vanuit een cloud gestuurd. Je krijgt een soort modem dat je thuis aansluit op je router en dan maak je via de cloud verbinding. Dat verbruikt wel wat energie, maar in de praktijk weegt dat niet op tegen de voordelen die je van slimme verlichting hebt.” Er zijn ook slimme lampen die je rechtstreeks met een afstandsbediening of vanuit een app op je telefoon verbindt. Bij een app verbruiken de achterliggende dataservers wel extra energie, maar ook dat weegt niet op tegen de voordelen.

’s Avonds dim ik graag mijn slimme lampen, verbruik ik dan minder energie?

“Ja, met dimbare lampen bespaar je energie. Het is een mooie eyeopener voor iedereen die denkt dat dat niet zo is. Vroeger was dat namelijk inderdaad niet zo, maar tegenwoordig wel. Een nog veelgebruikte lamp is het 50 watt hallogeenlampje GU10. Dat is een lamp die in spotjes gebruikt wordt. Heb je bijvoorbeeld spotjes in het plafond zitten en zit daar geen transformator bij, dan is het vaak een GU10 lamp. Als je die dimt, dan verbruik je níet minder energie. Wat je minder verbruikt aan energie wordt namelijk door de dimmer als het ware opgevreten. Het licht is wel minder fel, maar je bespaart er niks mee. Het is eigenlijk alleen maar voor de sfeer in je kamer.

Als je een 50 watt GU10 lampje zou vervangen door een LED alternatief, dan moet je eerst even kijken of je dimmer geschikt is, maar dan bespaar je wél energie tijdens het dimmen. Ook als je deze lamp zou aansturen via een app.”

Komen er nog zuinigere lampen op de markt?

“Om een lamp zuiniger te maken, kijk je naar de zogeheten lumen/watt-verhouding. Lumen is de hoeveelheid licht die vanuit de lamp zelf vertrekt. Het licht wat je als mens ziet op een oppervlakte heet lux. De vraag is hoeveel lumen ik uit 5 watt kan halen. Die verhouding probeert men nog steeds te verbeteren om de LED lampen nog zuiniger te maken. Natuurlijk loop je op een moment
tegen de grens aan, maar die is nu nog niet bereikt. Er zijn nog ontwikkelingen mogelijk.

We kijken nu bijvoorbeeld ook naar oled, organisch LED. Dingen in de natuur geven ook licht. Denk maar aan een vuurvliegje of lichtgevende paddenstoelen. Door gebruik te maken van licht uit de natuur willen onderzoekers een nog efficiëntere lichtbron creëren.”

Dit artikel is eerder verschenen in Groener Wonen 04 2021