Een egel die vastzit in een yoghurtbeker, vogels die rondvliegen met een plastic ‘kraag’ en koeien die zich tegoed doen aan een plastic snack… Plastic zwerfafval belast niet alleen de planeet, maar veroorzaakt ook veel dierenleed. Huisdiereneigenaren doen er goed aan om hier alert op te zijn, want heeft je dier plastic ingeslikt, dan is het belangrijk om snel te handelen.

Dierenarts Martijntje van der Veer van Dierenkliniek den Dolder komt regelmatig het probleem van plastic tegen. “Vooral dieren die plastic afval hebben doorgeslikt, tref ik vaak.” Meestal is het niet het verpakkingsmateriaal zelf dat honden en katten aantrekt, maar etensresten die nog in of aan het plastic zitten. Een hondenneus is snel verleid en bovendien kunnen honden echte veelvraten zijn.

Maar bij katten is het toch opmerkelijker, omdat die doorgaans veel kritischer zijn in wat ze naar binnen werken. ”Bij katten gaat het dan ook vaak om de jonge dieren die uit  nieuwsgierigheid op iets kauwen en het doorslikken”, aldus Martijntje. Zowel bij honden als katten zijn de twee grootste gevaren bij het inslikken van plastic verstikking en verstopping. “Wanneer een dier binnen twee uur na het inslikken bij ons binnen wordt gebracht, kunnen we hem, in het geval van zacht plastic, een braakmiddel geven.” Voor kattenbaasjes geeft dit wel een extra uitdaging; zij zien niet wat hun dier buiten opeet. Bij deze dieren is het daarom extra belangrijk om op mogelijke symptomen te letten, zoals braken, hijgen, hoesten, niets meer willen eten, diarree of juist verstopping.

Gevaren van hard plastic

Eén van de gevaarlijke eigenschappen van (half)hard plastic is, dat het scherpe randen heeft. Wanneer een huisdier dit materiaal heeft binnengekregen, kiezen dierenartsen daarom niet voor braken. Martijntje: “Als het de slokdarm weet te passeren, kan het plastic verderop in het maagdarmkanaal de boel verstoppen en mogelijk zelfs de darmwand doorprikken. Vaak wordt na een röntgenfoto overgegaan tot een endoscopie of zelfs een operatie om het vreemde voorwerp uit het dier te verwijderen.” Het vreemdste dat Martijntje daarbij ooit is tegengekomen? Oordopjes!

Zwerfafval bij de kust

“Meeuwen kunnen echt van alles naar binnen werken, daar hebben we hier aan de kust regelmatig mee te maken. Ik ben zelfs een keer een meeuw tegengekomen met een ingeslikt condoom”, vertelt dierenarts Martin Arens van  Dierenkliniek Oudorp. Hij wijst op het probleem van de vakantiehuisjes langs de kust die geen vaste afvalbak hebben. Toeristen verzamelen de afvalzakken buiten, zodat ze alles aan het eind van hun verblijf in één keer weg kunnen gooien. “Een vogel of kat heeft zo’n zak zo opengescheurd. Afval, zeker lichtgewicht zoals plastic, heeft vaak aan één windvlaag genoeg om zich verder te verspreiden en ook bij andere dieren terecht te komen.” Een argument om plastic afval altijd in een gesloten afvalcontainer te verzamelen.

Net als zijn collega Martijntje, krijgt Martin regelmatig honden en katten in zijn praktijk die plastic hebben doorgeslikt. “Bij het inslikken van zacht plastic monitoren we een dier meestal, dan is het afwachten of er een reactie komt, of we geven ontbijtkoek waardoor het plastic makkelijker de darm passeert.” Meestal loopt het goed af, maar Martin wordt ook regelmatig geconfronteerd met dieren die specifiek ‘kustafval’ binnen hebben gekregen. Het gaat dan om bijvoorbeeld visdraad van plastic en andere vormen van kunststof. “Dat gaat helemaal in de darm-wand zitten. Dikwijls genoeg heb ik behalve het vreemde voorwerp ook hele stukken beschadigde darm weg moeten halen.”

Hoe kunnen we het leed door plastic zwerfafval voorkomen?

Weg met alle plastic verpakkingen dan? Dat zal niet haalbaar zijn, denkt Jelmer Vierstra, projectleider Circulaire Economie bij natuurbeschermings- en milieuorganisatie Natuur & Milieu. “Zeker voor de voedingsmiddelenbranche heeft plastic unieke en voordelige eigenschappen: het is lichtgewicht en vocht-, lucht- en waterdicht, wat voedsel en dranken langer houdbaar maakt.”

Wat volgens hem wel zou helpen is statiegeld heffen op plastic verpakkingen, zoals nu al gebeurt met kleine petflesjes. Eind 2022 worden daar nog blikjes aan toegevoegd. Als consument kunnen we een slag maken door meer vers en met de seizoenen mee te eten, waardoor groenten en fruit minder lange afstanden hoeven af te leggen en de houdbaarheid minder belangrijk wordt. Ook kunnen we ons afvragen of we nog groente en fruit willen kopen dat individueel verpakt wordt in plastic.

Zwervende poepzakjes

En wat kunnen dierenliefhebbers doen tegen het gevaar van plastic zwerfafval? Dierenarts Martijntje geeft aan dat ook hondenbaasjes zich niet altijd gedragen. “Nog te vaak zie ik buiten plastic poepzakjes gewoon gevuld in het gras liggen”, zegt zij. Verder zijn alle drie de experts het over één ding eens: Je ergeren aan plastic afval dat je onderweg tegenkomt en het vervolgens niet opruimen, heeft geen zin. Jelmer Vierstra: “Als iedereen, iedere dag één ding meer opruimt dan dat hij weggooit, is het probleem met zwerfafval zo opgelost.”

Hoe kan ik plastic zwerfafval verminderen?

• Gebruik zo min mogelijk producten met plastic verpakkingen.
• Gooi afval altijd in de daarvoor bestemde afvalbak of -zak.
• Ruim plastic zwerfafval op als je het tegenkomt.
• Hang PMD-zakken buiten zoveel mogelijk op voor inzameling. Heb je die mogelijkheid niet, zet de zakken dan zo kort mogelijk voordat de afvalophaaldienst langskomt buiten.
• Eet seizoensgebonden producten.
• Gebruik herbruikbare groente-, brood- en fruitzakken.
• Zijn de prullenbakken die je buiten onderweg tegenkomt vol, neem dan je afval mee naar huis en gooi het daar weg en maak een melding bij de gemeente.

Dit artikel is eerder verschenen in Groener Wonen 04 2021