Terwijl de prijzen voor gas en elektriciteit alle kanten op schieten, is de zon een gratis ‘energieleverancier’ die we met zijn allen steeds vaker weten te vinden. Met zonnepanelen, zonneboilers en nog veel meer technische snufjes kunnen we de kracht van de zon benutten.

De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) bracht in oktober 2022 de Monitor Zon-pv 2022 uit. En dat levert wat interessante inzichten op. In 2021 is het aantal kleine zonne-installaties (dat wil zeggen bij huishoudens en kleine bedrijven) met maar liefst 40% gegroeid. In dat jaar werd er in totaal in Nederland 14,4 gigawattpiek aan zonne-energie opgewekt en dat betekende een stijging van wel 30% met het jaar ervoor.

Indrukwekkend, vind je niet? Maar eigenlijk niet meer dan logisch. Als er iets is wat we in 2022 wel gezien hebben, is dat de energieprijzen alle kanten op (en dan vooral door het dak) schieten. We vinden het een prettig idee om niet of in elk geval minder afhankelijk te zijn van energieleveranciers en dankzij subsidies en regelingen vanuit de overheid is het heel aantrekkelijk om zonne-energieinstallaties te installeren en zo zelf je stroom of warmte op te wekken.

Zonnestroom

De meest gebruikte manier om van de zon te profiteren, is door zelf stroom op te wekken. Dit kan met zonnepanelen (PV-panelen) en tegenwoordig ook met gecombineerde panelen die zowel stroom als warmte genereren. Daarover verderop meer. Er zijn twee type zonnepanelen, de (meestal) helderblauw polykristallijn panelen en de (meestal) zwarte monokristallijn panelen. Hoewel veel mensen de zwarte panelen mooier vinden, speelt niet alleen het uiterlijk een rol.

Monokristallijn is doorgaans iets duurder. Volgens de Consumentenbond hebben deze panelen een iets hogere opbrengst bij bewolking. Het vermogen van de meeste zonnepanelen ligt tussen de 300 en 330 Wattpiek (Wp). Er zijn panelen met een vermogen van 380 Wp, maar deze zijn vaak veel duurder. Dit kan wel een oplossing zijn als je niet genoeg ruimte hebt op je dak.

Voor je zonnepanelen installeert, is het slim te berekenen hoeveel je er nodig hebt én hoeveel er op je dak passen. Volgens een tabel van de Consumentenbond moet je bij een gewenste opbrengst van 3000 kWh uitgaan van 10 panelen. Er zijn op het internet verschillende tools die je helpen berekenen wat je nodig hebt en of dit haalbaar is op jouw dak.

Omvormers

Naast de panelen is ook de omvormer van belang. Dit apparaatje zet de gelijkspanning die zonnepanelen genereren om naar wisselspanning van het elektriciteitsnet. Dankzij de omvormer kun je de energie dus gebruiken. Een omvormer heeft vaak een app of monitorsysteem waarbij je, soms zelfs realtime, je opbrengst kunt bijhouden.

Naast een ‘gewone’ omvormer zijn er ook nog micro-omvormers en power optimizers. Micro-omvormers zijn kleine omvormers, die achter elk individueel paneel geplaatst worden. Deze vervangen de unit in huis. Power optimizers zijn kleine apparaatjes aan het paneel, die gekoppeld worden aan de unit in huis.

Voordeel van beide opties is dat er een hogere opbrengst is als een of meerdere panelen in de schaduw liggen of defect zijn. Wanneer er een gewone (string-)omvormer is gebruikt, is dit niet of minder het geval omdat de zonnepanelen geschakeld zijn.

Warmte van de zon

Naast stroom kun je de zon ook gebruiken om warmte op te wekken. Met behulp van zonneboilers zorgt de zon voor warm water. Volgens Milieu Centraal kun je tot wel 40% besparen op je energieverbruik voor warm water door een zonneboiler te gebruiken. Als je niet zonder cv-ketel kunt, maar wel de gasrekening wilt verlagen, kan een zonneboiler dus een uitkomst bieden.

Volgens een berekening van Milieu Centraal bespaart een zonneboiler een huishouden van 3 personen zo’n 160 m3 gas per jaar. Je hebt vooral profijt van een zonneboiler in de zomer; in de winter zul je de cv-ketel, elektrische boiler of warmtepomp nodig hebben om bij te springen. Zonneboilers bestaan uit een collector op het dak en een buffervat in huis.

Er zijn zogenaamde PVT-panelen, deze wekken zowel stroom als warmte op. Dit kan een geschikte oplossing zijn als de ruimte op je dak beperkt is en/of als je zowel de stroom- als de gasrekening wilt verlagen. Je kunt de PVT-panelen combineren met een warmtepomp om in de winter ook voldoende warmte te hebben. PVT-panelen zijn doorgaans wel een stuk duurder dan de panelen individueel. Ze zijn ook zwaarder en daarom is het extra belangrijk om goed te laten doorrekenen of je dak dit aankan.

Salderen

Al tijden is er discussie over de salderingsregeling. De regering wil deze afbouwen maar het is lastig om hiervoor een meerderheid te vinden. Wie op dit moment meer energie opwekt dan hij verbruikt, kan dit terugleveren aan het net en krijgt daarvoor een vergoeding. Wat je krijgt, verschilt per energieaanbieder, maar in veel gevallen krijg je per teruggeleverde kWh de prijs die jij zelf in je contract per kWh betaalt.

De regeling moest mensen stimuleren zonnepanelen aan te schaffen, wat dan ook in groten getale gedaan is. Daardoor is dit nu een grote kostenpost voor de regering. Afbouwen is dan ook de wens. Het plan van de regering is om van 2025 tot 2030 af te bouwen en per 2031 geen salderingsvergoeding meer uit te keren. Je krijgt vanaf dat moment aanzienlijk minder geld voor je opgewekte stroom. De terugverdientijd zal daardoor wat langer zijn.

Meer verbruiken

Als salderen niet meer mogelijk is, kun je ook overwegen om zelf meer gebruik te gaan maken van je zonnestroom. Apparaten die een uitgestelde start hebben, kun je laten draaien op de momenten dat de zonnepanelen stroom opwekken. Denk aan je wasmachine, droger en vaatwasser. Zet ze dan niet allemaal tegelijk aan, want dan is de kans groot dat je meer verbruikt dan dat je op dat moment opwekt. Ook je buffervat van de warmtepomp of elektrische boiler kun je zoveel mogelijk laten opwarmen op het moment dat je stroom opwekt.

Elektrische auto

Heb je een elektrische auto? Dan kun je nog meer zelf opgewekte stroom verbruiken. Laad de auto op, op het moment dat je zonnestroom opwekt. Dankzij slimme laadpalen en apps kun je dit tegenwoordig helemaal automatiseren. Je kunt hierbij ook nog rekening houden met de energieprijs en bijvoorbeeld laden tijdens het daltarief, als je niet kunt laden wanneer je zelf opwekt.

Steeds vaker wordt er gekeken naar de mogelijkheid om je auto als accu te gebruiken. Je kunt de auto dan opladen op het moment dat je zonnestroom opwekt en later, als je deze stroom nodig hebt, weer ontladen. Dit heet de vehicle to grid (V2G) technologie. Het is iets waar veel fabrikanten al mee bezig zijn, maar wat nog wel in de kinderschoenen staat. Een veelbelovende ontwikkeling!

De toekomst van de accu

Wat ook nog in de kinderschoenen staat, en momenteel vooral heel duur is, is de thuisbatterij. Een grote accu die je in of bij je huis kunt plaatsen om je opgewekte energie in op te slaan. Het is een ontwikkeling die in de toekomst heel interessant kan zijn, maar nu nog niet loont.

De kosten voor een thuisaccu zijn nog dermate hoog dat het vooral een leuk, duurzaam snufje is. Je betaalt al snel € 3.500 tot € 4.000 voor een accu met een capaciteit van 5 kWh. Mogelijk wordt de vraag naar deze accu’s groter naarmate de salderingsregeling wordt afgebouwd. Dat kan er, samen met het verder ontwikkelen van de technologie, wel toe leiden dat de accu’s goedkoper en dus ook aantrekkelijker worden.

Een (over)vol net

De energietransitie is in volle gang, maar dat brengt ook problemen met zich mee. Hoe meer we gebruik gaan maken van elektriciteit, hoe meer het net overbelast raakt. In bepaalde provincies was het in 2022 zelfs tijdelijk niet mogelijk om nieuwe aansluitingen te realiseren.

De verwachting is dat het net alleen nog maar zwaarder belast zal worden en daar moet een oplossing voor gevonden worden. Die ligt uiteraard in het verbeteren en vergroten van het net, maar ook slimme oplossingen zoals de elektrische auto als thuisbatterij en de zogenaamde smart grid kunnen hieraan bijdragen. Smart grid staat voor een systeem dat elektriciteitsverbruik afstemt op het beschikbare aanbod en dus niet vraaggestuurd werkt.

Subsidies

Hoe zit het met de subsidies in 2023? Voor zonnepanelen is geen landelijke subsidie beschikbaar gesteld. Wel bieden veel gemeenten een subsidie aan. Via het Energieloket van je gemeente kun je hier informatie over inwinnen. De zonneboiler valt nog onder de ISDE-subsidie.

Bij de investeringssubsidie duurzame energie kun je, afhankelijk van welke maatregelen je toepast, een bepaald bedrag vergoed krijgen. Voor beide opties is het ook mogelijk om een Energiebespaarlening aan te vragen. Deze lening, aangeboden door het Nationaal Warmtefonds, maakt het mogelijk om geld te lenen voor je zonnepanelen of zonneboiler tegen 0% rente.

Tips bij het aanschaffen van een zonne-installatie

Overweeg je een zonne-installatie aan te schaffen? Doe dan goed je huiswerk, we geven je graag nog wat tips:

• Verdiep je in de keurmerken en koop een betrouwbare installatie.
• Laat je zonne-installatie installeren door een erkend installateur (vaak ook een vereiste voor de subsidie).
• Denk na over de toekomst. Wil je het aantal zonnepanelen nog gaan uitbreiden in de toekomst, vanwege gezinsuitbreiding of de aanschaf van een elektrische auto? Koop dan nu alvast een omvormer met een grotere capaciteit.
• Is het niet mogelijk om op jouw dak zonnepanelen te plaatsen, maar wil je wel gebruik maken van de kracht van de zon? Verdiep je dan eens in collectieve projecten.