De sneakerindustrie is enorm. Wereldwijd worden er jaarlijks zo’n 25 miljard schoenen geproduceerd, waarvan een groot deel uit sneakers bestaat. En die sneakers worden ook gemakkelijk weer afgedankt. Omdat de kleur uit de mode is, ze vies zijn geworden of er gaten in ontstaan. Vervolgens belanden ze hoogstwaarschijnlijk op de afvalberg omdat recyclen nog niet zo eenvoudig is. Duurzaamheidsexpert Marieke Eyskoot weet meer te vertellen over dit onderwerp.

Als sneakers in de vuilnisbak belanden, worden ze opgehaald door afvalverwerkingsbedrijven. De sneakers worden dan samen met ander huishoudelijk afval verbrand in afvalverbrandingsinstallaties. Marieke Eyskoot: “Als je iets in de vuilnisbak gooit, dan wordt er over het algemeen nog wel iets uitgevist. Blik wordt er bijvoorbeeld met een magneet uitgehaald. Maar de kans is groot dat dit bij sneakers niet het geval is en ze samen met het andere afval in de oven terecht komen.”

Lastig recyclen

Het feit dat er zoveel verschillende grondstoffen in sneakers zitten, maakt het recyclen niet gemakkelijk. “Ik was een tijd geleden bij een initiatief dat hiermee bezig is. Zij proberen de materialen uit afgedankte schoenen te scheiden, zodat er nieuwe grondstoffen ontstaan. Wist je dat er wel veertig verschillende soorten materialen in schoenen kunnen zitten?’’ Van leer tot polyester, rubber voor de zool, katoen voor de veters en natuurlijk lijm en draad om de verschillende onderdelen aan elkaar te bevestigen. Je kunt het zo gek niet bedenken of het zit in een sneaker. “Dat heeft natuurlijk een ongelofelijke impact, omdat je al dat materiaal in grote hoeveelheden uit de aarde moet halen.’’

Snel en makkelijk

Zo’n tachtig procent van de afgedankte schoenen belandt bij het huisvuil.  Schokkend is dat er best vaak nieuwe, ongedragen of nauwelijks gedragen paren op de vuilnisbelt worden gestort. En dit worden er met de jaren steeds meer. De aanschaf van nieuwe sneakers wordt namelijk steeds goedkoper en gemakkelijker. Bij sommige (fast) fashion ketens koop je een nieuw paar voor nog geen 20 euro. De mode verandert steeds sneller. Er verschijnen constant nieuwe collecties met nieuwe modellen, kleuren en stijlen. “Als er weer een verse lading is gearriveerd, dan zijn er merken die hun spullen niet in de uitverkoop willen doen, omdat korting slecht is voor hun imago.’’ Wat er vervolgens met deze sneakers gebeurt is helaas niet duidelijk, maar de kans is groot dat ze worden weggegooid.

Internetwinkels

Ook online shoppen wordt steeds meer de norm. Als je sneakers niet passen kun je ze zo weer terugsturen toch? Veel mensen bestellen daarom uit gemak meteen meerdere maten en modellen. “En dan zou je denken dat die paren die je terugstuurt gewoon weer worden gecheckt en worden verkocht.’’ Maar dat is helaas vaak niet het geval. Dat handmatig verwerken en sorteren vinden sommige online winkels simpelweg te duur en daarom kiezen ze ervoor om de retouren regelrecht in de vuilnisbak te dumpen. Dat is goedkoper dan ze weer in het magazijn zetten. “Daarom is het beter om niet automatisch verschillende maten te bestellen met het idee dat je retouren weer verkocht kunnen worden. Als je niet zeker weet welke maat je hebt, dan is het slim om je voeten op te meten en de webshop te mailen om te vragen welke maat je nodig hebt. Of je past de schoenen in een fysieke winkel en koopt ze daar ook, daardoor kun je je impact op het milieu kleiner maken.’’

Tweede ronde

Een andere optie is tweedehands shoppen. “Schoenen lenen zich hier heel goed voor. Je herkent het vast wel, je wilt schoenen zo graag hebben dat je ze net iets te groot of te klein koopt in de hoop dat je ze nog in kan lopen. Waarschijnlijk is dit niet het geval” Daarom is er een heel groot aanbod aan nauwelijks gedragen schoenen, soms zelfs nog in de doos. Je vindt ze online op Vinted en bijvoorbeeld Marktplaats en in kringloopwinkels. Ook kun je hier regelmatig perfecte sportschoenen vinden. “Het komt natuurlijk wel eens voor dat mensen aan een sport beginnen en er snel mee stoppen vanwege een blessure of omdat ze het toch niet leuk vinden. En dat terwijl ze net nieuwe schoenen hadden gekocht.’’

Geef ze een oppepper

Soms twijfel je of je een vieze of kapotte sneaker nog wel aan kan. Volgens Marieke Eyskoot is het repareren en schoonmaken echt aan te raden. “Laat ze repareren als ze stuk gaan of liever net daarvoor.’’ Sneakers kunnen heel goed worden schoongemaakt. Je hebt sneaker schoonmaaksets waarmee je zelf aan de slag kunt maar er zijn ook initiatieven die je sneakers helemaal als nieuw maken. “Misschien denk je dat een schoenmaker niet milieuvriendelijk werkt, maar je schoenen langer dragen is alsnog veel beter dan nieuwe kopen.’’

Veters aan elkaar

Zijn je sneakers echt aan het einde van hun levensduur en kun je ze niet meer repareren, verkopen of weggeven? Dan kun je ze het beste in een kledingcontainer gooien. Schoenen die echt niet meer mee kunnen, worden niet zomaar weggegooid. “Kleding die niet meer gedragen kan worden, krijgt toch een tweede leven, bijvoorbeeld als poetslap of het wordt verwerkt in de zitting van een autostoel.’’ Waar schoenen naartoe gaan is niet duidelijk maar er is een kans dat deze ook bij een recycle-initiatief belanden. Wel heeft Marieke nog een belangrijke tip: knoop de veters aan elkaar. Alle schoenen gaan op een grote hoop en worden in een sorteercentrum uitgestort. Als de schoenen los van elkaar zijn, dan kunnen ze er niks meer mee.

Dier- en mensvriendelijk

Je kunt op veel meer gebieden een verantwoorde keuze maken. Volgens Marieke Eyskoot is het ook belangrijk om rekening te houden met de omstandigheden waaronder de schoen is gemaakt. Werknemers moeten veilig kunnen werken en een fatsoenlijk loon krijgen. “Net zoals in de kledingindustrie, waar dat natuurlijk een heel belangrijk en veel besproken onderwerp is. En behalve voor de mensen, wil je natuurlijk ook goed voor de dieren zorgen en gelukkig komen er steeds meer duurzame en vegan modellen. Er zijn voorlopers zoals het sneakermerk Veja, dat daar al veel aan doet. Zo werken ze samen met kleine boeren en gebruiken ze milieuvriendelijkere materialen zoals wilde rubber.’’

Verder lezen

Meer voorbeelden van duurzamere schoenenmerken, en andere tips op het gebied van kleding, verzorging, eten, wonen en vrije tijd kun je terugvinden in het boek van Marieke: Dit is een goede gids – voor een duurzame lifestyle.

Dit artikel verscheen in editie 1 2024 van Groener Wonen. Auteur: Eva van Gils