In de dichtbevolkte wijk De Baarsjes in Amsterdam-West ligt de Tuin van Jan. Deze weelderige buurttuin met kleurige bloemen, een vogelbosje en twee grote vijvers voor de opvang van regenwater is een heerlijke plek voor buurtbewoners. En ook voor vlinders, bijen, vogels en zelfs voor vleermuizen die er ’s avonds insecten uit de lucht vangen!

Als je het niet weet, zou je er zo aan voorbij lopen want alleen een kleine poster naast de toegangspoort verraadt dat erachter de Tuin van Jan ligt. Deze 1800 m2 grote, groene stadsoase, ingeklemd tussen de Jan Maijenstraat en Jan Evertsenstraat, wordt namelijk geheel omsloten door hoge huizenblokken en een schoolgebouw. “Vroeger was het een schoolplein, maar dit werd niet meer gebruikt. Op initiatief van buurtbewoners is deze buurttuin er gekomen”, vertelt Sanne Horn, die als tuinontwerpster vanaf het begin – in 2011 – bij het project is betrokken. “Alleen door deze poort kun je in de tuin komen, maar dan moet je wel door de school heen.”

Het voormalige schoolplein, later een verwaarloosde binnenplaats, was geheel bestraat met stoeptegels waardoor er bij flinke regen vaak wateroverlast was. Bij de aanleg van de buurttuin werden maar liefst 10.000 tegels weggehaald; deze zijn gebruikt voor diverse stapelmuurtjes en ook verwerkt in het centraal gelegen tuinhuis dat geheel bestaat uit gerecycled materiaal. “Doordat stoeptegels zijn vervangen door beplanting kan de grond het regenwater beter opnemen, de grond werkt hierbij als een soort spons. Ook zijn er twee vijvers aangelegd die het hemelwater van het dak van de school opvangen, hiervoor hebben we de regenpijp losgekoppeld van de riolering.”

Mooi stukje natuur

De grote, natuurlijk ogende vijvers vormen een prima waterbuffer – bij te veel regen kan overtollig water wegstromen via een overstort maar dat gebeurt niet vaak -, maar ook een mooi stukje ‘natuur’ midden in de stad wat ten goede komt aan het dierenleven. Het water trekt kikkers en libellen, en ook allerlei vogels die er hun dorst komen lessen.

Felle kleuren

De Tuin van Jan bestaat uit verschillende gedeeltes. “Er is een duidelijk ordening in de tuin”, legt Sanne uit. “Er is bijvoorbeeld een watergedeelte met vijvers met grassen en watergerelateerde planten met grote bladeren. Een ander gedeelte ligt in de zon en daar heb ik gekozen voor bloemen met felle kleuren.” Omdat de tuin – door buurtbewoners – gemakkelijk te onderhouden moet zijn, heeft Sanne gekozen voor gemakkelijke, sterke planten, zoals vrouwenmantel, duizendknoop en herfstanemonen. Ook zijn er veel bijen– en vlinderplanten aangeplant.

Maar dat is niet het enige waar Sanne rekening mee heeft gehouden. “De beplanting heeft ook een bedoeling. In een bepaalde periode is deze helemaal blauw door de hyacinten en in een andere periode knalrood. Ik heb erop gelet dat er verschillende hoogtepunten in bloei te zien zijn, dat de beplanting niet doorsuddert. Zo wordt de tuin steeds heel anders beleefd.” Al vroeg in het seizoen begint het kleurenspektakel met de bloei van allerlei soorten bollen zoals lenteklokjes, wilde hyacinten, botanische narcissen en tulpen, en veel verschillende sieruien; vooral soorten die van nature in het wild voorkomen. Dit soort bollen vermeerdert zichzelf spontaan zodat je er steeds meer van krijgt.

Visuele rust

Sinds een paar jaar is het schoolgebouw, dat aan één kant de buurttuin begrenst, weer in gebruik als school. Om deze school ‘visueel rust te geven’ is langs dit gebouw een hagenpatroon gemaakt en een buffer van struiken van onder meer hortensia’s, vlinderstruiken en de wintergroene Choisya. De rand met krentenboompjes, hulst, hazelaar, lijsterbes en laurierkers aan de achterkant van de tuin vormt een ideale schuilplek voor vogels. De Tuin van Jan is echt een groene stadsoase die beslist bijdraagt aan de biodiversiteit in de buurt!

Paradijstuin

“De tuin is bedoeld om bezieling te voelen, het is niet alleen maar een mooie tuin”, vertelt de tuinontwerpster. “Het idee van een paradijstuin komt van Arnoud Hekkens, de initiatiefnemer van de tuin. In deze natuurlijk ogende tuin is een strakke vormgeving gecombineerd met weelderigheid; geordende natuur is het idee dat we hebben van het paradijs. En het is ook een stiltetuin, kinderen mogen hier niet schreeuwen. Een plek dus om tot rust te komen, om de drukte van de stad even achter je te laten. Om te luisteren naar de vogels en te genieten van de bloemen met hun vaak heerlijke geur. Net als in oude paradijstuinen. We leren aan de kinderen dat je in een tuin al je zintuigen gebruikt.” In stilte ervaar je een tuin heel anders. “Als je aan het kletsen bent, dan zie je niks en dan hoor je niks. Het is heel schattig als er kinderen door de poort komen en dan heel stil worden. Dat is zo mooi!”

Bijen- en vlinderplanten in De Tuin van Jan

• Allium (sierui)
• Anemone x hybrida ’Honorine Jobert’ (herfstanemoon)
• Buddleja davidii (vlinderstruik)
• Campanula persicifolia (prachtklokje)
• Helianthus ’Lemon Queen’ (vaste zonnebloem)
• Hyacinthoidus non-scripta (wilde hyacint)
• Lavandula angustifolia (lavendel)
• Leucojum vernum (lenteklokje)
• Nepeta ’Six Hills Giant’ (kattenkruid)
• Papaver rhoeas (grote klaproos)
• Persicaria amplexicaulis (duizendknoop)
• Sedum spectabile (hemelsleutel)
• Vernonia crinita ’Mammuth’ (ijzerkruid)

Foto’s: Sanne Horn

Zelf kijken?

De Tuin van Jan
Jan Maijenstraat 17
1056 SE Amsterdam-West
www.detuinvanjan.nl

Open: elke zondagmiddag van 12-18 uur, van april t/m oktober.