Een wandeling maken door een vitaal bos vol fruitbomen, notenbomen, eetbare bloemen en zoete honing waar het hele jaar door kan worden geoogst. Dat klinkt als een waardevolle toevoeging voor elk dorp of stad in Nederland. Voedselbossen en pluktuinen schieten dan ook als paddenstoelen uit de grond. Vanuit de wens om Nederland letterlijk groener te maken, werkt groene energieleverancier Greenchoice samen met Stichting Voedselbosbouw Nederland.

“Voedselbossen en pluktuinen zijn allebei gericht op voedselproductie, denk daarbij aan bessenstruiken en eetbare bloemen”, legt Wouter van Eck van Stichting Voedselbosbouw Nederland uit. “Zo’n voedselbos of pluktuin trekt weer insecten aan en dat is nodig voor de bestuiving. Behalve insecten is er ook plaats voor andere dieren, natuurlijk zonder dat ze een plaag vormen. Er zijn bijvoorbeeld rupsen, maar ook vogels. Hetzelfde geldt voor slakken, die worden in toom gehouden doordat er ook egels zijn. Dit zorgt voor een ecologisch evenwicht waarbij alles in balans is. Een voedselbos is dus gastvrij voor de mens én natuur.”

Pluktuinen

Het verschil tussen een pluktuin en een voedselbos zit hem vooral in de omvang. Pluktuinen zijn kleiner dan voedselbossen en daarom zie je ze eerder in de directe omgeving. Een particulier met een grote tuin kan zelf een pluktuin beginnen, weet Wouter. “Je moet natuurlijk eetbare planten in de tuin planten, maar je moet ook wat luier gaan tuinieren. Je moet het allemaal meer aan de natuur overlaten en met de natuur meewerken in plaats van tegenwerken. Naast de voedselproductie is een pluktuin ook enorm educatief. Je ervaart namelijk zelf de rol en de invloed die de vier seizoenen hebben. En kinderen leren dat een vrucht aan een plant groeit en niet uit een plastic bakje komt.”

Voedselbossen

Een voedselbos ligt in het verlengde van pluktuinen, maar dan op grotere schaal. In een voedselbos vind je uiteraard eetbare bomen, want zonder bomen geen bos. Je kunt de oogst uiteindelijk leveren aan een restaurant of supermarkt. De aanleg van een voedselbos is wel intensiever dan een pluktuin. Je moet minimaal drie vegetatielagen aanleggen en het kan een paar jaar duren eer je daadwerkelijk kunt oogsten.

Volgens Wouter is het onderhoud van een voedselbos echter absoluut niet arbeidsintensief, omdat het systeem zichzelf in balans houdt. “Het mooie van een voedselbos is, dat je landbouw combineert met natuur. Normaal zie je alleen een stuk landbouw of een natuurgebied, maar in een voedselbos komt het allemaal samen. Je laat daarbij de natuur het werk doen, dus je hoeft niet te sproeien of bemesten.”

“Op dit moment zijn er een stuk of veertig voedselbossen in Nederland. Metingen wijzen uit dat voedselbossen effectief zijn om koolstof vast te leggen. Dat is waardevolle hulp om de klimaatcrisis te bestrijden. De omvang van een voedselbos ligt meestal rond 1 à 2 hectare, maar bij Almere wordt nu een voedselbos van 30 hectare aangelegd. Daarin komen diverse plukroutes. Het oudste voedselbos van Nederland is Ketelbroek in Groesbeek. Dit voedselbos is aangelegd in 2009. De afgelopen twee zomers was het hartstikke warm en droog, desondanks had het voedselbos in Groesbeek nergens last van. Het bleef mooi groen en de productie was hoger dan ooit.”

De Houtrak 

Er komen, tot vreugde van Wouter, steeds meer voedselbossen bij in Nederland. Een van de mooiere projecten vindt hij de Houtrak, waar hij zelf het ontwerp voor heeft gemaakt. “De Houtrak is een openbaar terrein tussen Amsterdam en Haarlem. In samenwerking met Staatsbosbeheer leggen wij daar een voedselbos aan en Greenchoice zorgt voor sponsoring. Ik vind dit vooral een leuk project omdat er wandelpaden komen voor bezoekers, waardoor het een toegankelijk gebied wordt”, zegt Wouter.

De Houtrak is een natuurgebied van bijna 300 hectare aan het Noordzeekanaal, naast de haven van Amsterdam. Staatsbosbeheer voert hier verschillende werkzaamheden uit, waaronder het voedselbos van circa 4 hectare. Het bos is in de winter van 2018/2019 aangelegd. Het heeft enkele jaren nodig om te groeien en dan is iedereen welkom om te komen kijken en plukken. Bezoekers kunnen door het bos wandelen en er komt een recreatieve ruimte.

Voor De Houtrak is, net als voor andere voedselbossen, geen landbouwsubsidie beschikbaar. “Helaas wordt er nog niet zoveel ingespeeld op innovatie. Er is vooral subsidie voor agrarische projecten die niet zo vernieuwend zijn”, zegt Wouter. “Gelukkig is de overheid wel bezig om onderzoek naar de resultaten van voedselbossen mogelijk te maken, via onder meer de Green Deal Voedselbossen.”

Green Deal

De overheid heeft de Green Deals in het leven geroepen om economische groei te stimuleren, waarbij rekening wordt gehouden met de leefomgeving en duurzame ontwikkeling. De Green Deal-aanpak moet ervoor zorgen dat je minder wordt belemmerd door wet- en regelgeving. Daarnaast krijg je hulp met netwerken waardoor je kennis en ervaring met anderen kunt uitwisselen. Voedselbossen passen hier perfect bij. Kennis die wordt opgedaan bij de verschillende projecten wordt actief gedeeld. Zo wordt bij Schijndel het grootste agrarische productievoedselbos van Nederland gerealiseerd. Deze duurzame ontwikkeling kan vervolgens andere agrarische bedrijven weer inspireren.

Benieuwd naar voedselbossen en pluktuinen bij jou in de buurt? Kijk dan hier.

Dit artikel is verschenen in Groener Wonen 02 2020. Bestel jouw exemplaar via Vipwinkel.nl.

*Dit artikel is geschreven in samenwerking met Greenchoice.