Velen zijn ermee opgegroeid: een glas melk bij het ontbijt, een kom yoghurt als lunch of een warme chocomel met slagroom op koude winteravonden. Zuivel is altijd een groot onderdeel van ons dieet geweest en de zuivelindustrie in Nederland is dus ook erg groot. In tijden van toenemende zorgen over het klimaat, dierenwelzijn en gezondheid zijn er inmiddels veel plantaardige alternatieven voor dierlijke zuivel. Maar hoe duurzaam zijn die alternatieven eigenlijk?
Nederlanders drinken gemiddeld acht glazen zuiveldrank per persoon per week, meldt Milieu Centraal. Het is dus duidelijk dat zuivel bij veel mensen vanzelfsprekend bij de maaltijd hoort. Toch komen er de laatste tijd steeds meer geluiden op over de mogelijk negatieve klimaatimpact van de zuivelindustrie. Hierdoor is er een toename van het aanbod van en de interesse in alternatieve, plantaardige vervangers voor zuivel. In sommige koffiezaken is de eerdere toeslag die je moest betalen voor deze melkalternatieven in je koffie inmiddels 180 graden gedraaid en moet je soms juist bijbetalen voor koemelk in je cappuccino of latte macchiato.
Vergelijken
Om te weten te komen of deze alternatieven daadwerkelijk goede alternatieven voor koemelk zijn, is het belangrijk om te kijken naar het gehele productieproces. Dit is ook wat onderzoekers aan de University of Oxford hebben gedaan in de studie ‘Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers’ uit 2019. Hierbij keken ze naar de CO2-uitstoot en de benodigde hoeveelheid land en water. Hieruit bleek dat bij de productie van een glas koemelk bijna drie keer zoveel CO2 wordt uitgestoten als bij de plantaardige alternatieven voor melk. Daarnaast produceren koeien door hun spijsvertering veel methaan, dat vervolgens ook weer schadelijk is voor het milieu. Daar komen ook de meststoffen nog bij.
Ook de hoeveelheid grond die nodig is voor koemelk is aanzienlijk groter dan bij plantaardige opties. Dit komt door de ruimte die nodig is voor het vee, maar ook door de landbouwgrond die gebruikt wordt voor veevoer. Wat betreft water wordt er bij plantaardige alternatieven ook veel minder gebruikt. Er is immers geen water nodig om dieren te voeden of stallen schoon te maken. Dat resulteert erin dat voor een glas amandelmelk of rijstmelk ongeveer de helft van de hoeveelheid water nodig is vergeleken met koemelk. Bij soja- en havermelk is deze hoeveelheid zelfs nóg minder. In het kader zie je de milieu-impact van de verschillende soorten.
Havermelk en sojamelk als beste uit de (melk)bus
Als je alle factoren bij elkaar optelt, zowel qua duurzaamheid als gezondheid, zijn er twee plantaardige varianten die het beste uit de bus komen. Haver- en sojamelk zijn het duurzaamste in de productie en geven je in verhouding de beste voedingsstoffen. Wel is het belangrijk om bij deze alternatieven de ongezoete varianten te kiezen waar ook vitaminen en calcium aan is toegevoegd. Daarnaast is een gevarieerd dieet belangrijk, zodat je wel genoeg eiwitten binnenkrijgt.
Soja-misverstand
Over sojamelk wordt vaak gedacht dat dit slecht voor het milieu is, omdat er in het buitenland ontbossing plaats moet vinden om soja te kunnen verbouwen. Alleen wordt de soja waar sojamelk van gemaakt wordt, niet in die landen verbouwd. Deze soja komt uit Europa of Canada en wordt op een duurzame manier verbouwd, zonder dat daar regenwouden voor hoeven te wijken. De soja waar wel ontbossing voor plaatsvindt, is juist voor de productie van het veevoer voor melkkoeien en draagt dus bij aan de milieu-impact die koemelk teweeg brengt. Zorgen over de ontbossing voor sojaproducten hoeft dus geen reden te zijn om dit drankje te laten staan.
Lekker plantaardig?
Over smaak valt natuurlijk te twisten, dat is ook bij plantaardige alternatieven voor dierlijke zuivel het geval. Melk heeft een milde, natuurlijke smaak, iets wat bij vervangers vaak wat minder het geval is. Een sojadrink smaakt ook weer helemaal anders dan een amandel- of havervariant. Over het algemeen is de smaak sterker dan melk en zullen veel mensen het daarom niet snel als goed alternatief zien. Inmiddels proberen producenten hier wel steeds meer op in te spelen, bijvoorbeeld door smaakjes toe te voegen. Wellicht dat dit sommige mensen toch overhaalt om eens een alternatief voor melk te proberen.
Naast alternatieven voor melk, zijn er veel soorten plantaardige yoghurt en kwark te krijgen. Ook deze zijn er in allerlei soorten en smaken. Van sojayoghurt met toegevoegd eiwit tot tropische kokoskwark; veel supermarkten hebben inmiddels een volledig vak met plantaardige varianten.
Gezondheid
Een volgende vraag die vaak opkomt is of er wel genoeg voedingsstoffen in plantaardige alternatieven voor dierlijke zuivel zitten. Koemelk is namelijk een bron van eiwitten, calcium en vitaminen. De reclames over kinderen die elke dag slurpen van een groot glas melk bij het ontbijt en opgroeien tot sterke volwassenen zijn er ook zeker niet voor niets. Bij plantaardige alternatieven zitten deze voedingsstoffer er niet automatisch in dezelfde mate in. Sojadrink is wat betreft de voedingswaarden de beste vervanger, vooral omdat hier bijna net zoveel eiwitten en kilocalorieën in zitten als in halfvolle koemelk. Vitamines zoals B2 en B12 en calcium worden vervolgens nog toegevoegd. In havermelk, amandelmelk en rijstmelk zitten deze vitamines ook niet, en is de hoeveelheid eiwitten daarnaast aanzienlijk lager. Natuurlijk zijn er ook mensen die lactose-intolerant zijn en dus geen normale koemelk verdragen. Hiervoor zijn plantaardige alternatieven goede opties.
Al met al zijn plantaardige alternatieven qua milieu-impact een beter keuze dan koemelk. Maar het is wel belangrijk om in deze alternatieven verstandige keuzes te maken. Kijk vooral wat voor jouw dieet gezond en haalbaar is. Het helpt al om af en toe de koemelk te laten staan en voor een plantaardige soort te gaan. Maak bijvoorbeeld eens een latte of cappuccino met havermelk, lekker en het schuimt goed op! Of maak zelf havermelk, harstikke makkelijk en lekker!
