Per jaar worden er 12 miljard kopjes koffie gedronken in Nederland. 100 miljoen kilo koffiedik komt bij het restafval. Dit restafval wordt verbrand en veroorzaakt CO₂ uitstoot. Om dit te voorkomen, haalt Coffee Based koffiedik op bij bedrijven om er waardevolle producten van te maken zoals koffiekopjes, notitieboekjes en zelfs onderdelen van koffiemachines.

“Ik ben zelf als ondernemer begonnen in 2010 met het bedrijf Verdraaid-Goed. Daar ben ik ook nog steeds eigenaar van,” vertelt Lisanne Addink-Dölle, oprichter van  Coffee Based. “Verdraaid-Goed houdt zich bezig met het  weer opnieuw waarde geven van allerlei verschillende afvalstromen. Vanuit Verdraaid-Goed zagen we – of we nu voor de Nederlandse Spoorwegen, Rijkswaterstaat of een modemerk werkten – in afvalbakken bijna altijd grote hoeveelheden koffiedik liggen. Daar wilden we graag een oplossing voor bedenken. Met Verdraaid-Goed begonnen we in 2015 met wat eerste experimenten, waar een afstudeerder mee hielp. Na twee jaar proberen en experimenteren zijn we op het eerste bruikbare materiaal gekomen. In 2017 is Coffee Based als apart bedrijf opgericht en zelfstandig verder gegaan.”

Biobased bindmiddel

“Afhankelijk van het soort product wat we maken, voegen we een bindmiddel toe aan het koffiedik, zoals een zetmeel gebaseerd bindmiddel. Daarmee maken wij producten die composteerbaar zijn. Voor een koffiekopje is dat minder handig, want die moet in de vaatwasser en tegen hoge temperaturen kunnen. Die maken we met een bindmiddel van plantaardige olie waar bio-kunststof van wordt gemaakt,” zegt Lisanne.

Duurzaam productieproces

“Eén van de manieren waarop we bijdragen aan duurzaamheid is door bedrijven bewust te maken van de mogelijkheden van hun eigen afval zoals koffiedik. Belangrijk is dan, dat dit materiaal gescheiden blijft van het restafval. Daar hebben wij een ophaalsysteem voor ontwikkeld: De Koffie Recycle Service. Net als dat papier, plastic en restafval gescheiden wordt opgehaald, bieden wij die mogelijkheid voor koffiedik. Zo voorkomen we dat koffiedik bij het restafval komt en voorzien we het van een nieuwe bestemming. Het ophalen doen we zo duurzaam mogelijk door efficiënt samen te werken met een afvalinzamelaar die al met wagens door Nederland rijdt. Dat hoeven we dan zelf niet te doen. Zij zijn ook veel bezig met bijvoorbeeld het elektrificeren van hun transporten. Bedrijven die gebruik willen maken van onze service, moeten een minimale hoeveelheid aan koffiedik hebben, want rijden voor kleine beetjes is niet duurzaam,” voegt Lisanne toe.

Na het ophalen van het koffiedik, moet dit verwerkt worden. Ook hierbij staat duurzaamheid hoog in het vaandel. “De volledige verwerking tot producten doen we in Nederland. We gebruiken lokale partners met wie we uiteindelijk dat koffiedik omzetten in een volledig plantaardig materiaal dat opnieuw te gebruiken is. We gebruiken geen aardolie en ook niets van veraf, alle grondstoffen zijn natuurlijk en van dichtbij. De eindproducten produceren ook in Nederland en verpakken we in samenwerking met sociale werkplaatsen, op die manier hebben we een zo klein mogelijke footprint.”

Koffie heeft een verhaal

“Duurzaamheid is soms een beetje een ver-van-je-bedshow, maar wij kunnen door koffiedik te gebruiken in onze materialen, het veel zichtbaarder en tastbaarder maken. We kunnen mensen op positieve manieren verrassen met onze mooie ontwerpen en ik denk dat dat meer bijdraagt aan het verduurzamen van de maatschappij dan wanneer we mensen bang maken. Iemand die koffiemachines maakt vindt het gaaf als wij de benodigde onderdelen kunnen maken van bio-koffiekunststof. Dan wil hij wel overstappen van aardolie-plastic naar bio. We proberen ervoor te zorgen dat onze producten terugkomen bij de koffiedrinker. Dus heb je de ene dag een kop koffie gedronken, dan levert dat koffiedik op en de volgende dag schrijf je in een notitieboek met kaft gemaakt van koffiedik. Dat zet je aan het denken. Ja, we moeten dingen op een andere manier doen en wij laten dat op een inspirerende manier zien.”

Sustainable Development Goals

De Verenigde Naties hebben doelen opgesteld om de wereld te verbeteren. Die doelen zijn onderverdeeld in 17 zogenoemde Sustainable Development Goals. Doel 12 is voor Coffee Based heel belangrijk: verantwoorde consumptie en productie. De oprichter van Coffee Based vertelt er het volgende over: “Wij leveren hier een grote bijdrage aan, juist omdat we laten zien dat je producten ook van afval en plantaardige materialen kunt maken in plaats van met aardolie. Er wordt veel aardolie gebruikt voor producten die we maar heel kort gebruiken en dan weer weggooien. Dat is echt zonde! Je kunt beter planten als grondstof gebruiken. Dat is in het kader van CO₂ besparing belangrijk, want wanneer we gewassen planten nemen die nu CO₂ op uit de lucht. Dat is echt anders dan wanneer wij aardolie uit de grond halen wat miljoenen jaren geleden is gevormd. Dan breng je nieuwe CO₂ in de lucht die miljoenen jaren in de grond zat. Daarnaast denken wij dat het gewoon heel goed is om meer afval als grondstof te gebruiken. Dat materiaal is al in omloop en kan heel vaak een tweede leven krijgen.”

Afval verwerken tot grondstof

“Werken met afval brengt uitdagingen met zich mee, omdat er veel wetgeving en restricties aan vastzitten. Je mag afval niet zomaar inzamelen, je mag afval niet zomaar vervoeren en je mag afval niet zomaar verwerken. Zeker als je het dan wil verwerken in een voedselveilig product, zoals een koffiekopje, nou dat is bijna onmogelijk,” legt Lisanne uit. Voordat afval gebruikt mag worden als materiaal, moet het verwerkt worden op zo’n manier dat het niet langer afval is. Dan mag je het weer zien als een grondstof waarmee je aan de slag kunt. “We hebben daar heel veel tijd, energie en geld ingestoken. Dus veel onderzoek doen, uitproberen, zorgen dat juridisch alles duidelijk is. Vaak ook gedacht ‘dit gaat hem niet worden’. Maar hoe gaaf is het dan als het toch lukt. Het is wereldwijd uniek dat wij van afval  voedselveilige producten hebben weten te maken.”

Lisanne vindt het belangrijk voor de circulaire economie om zuinig om te gaan met materialen. De doelstelling van de Nederlandse overheid is om in 2050 volledig circulair te zijn. “Zuinig met materialen en grondstoffen omgaan, daar ben ik het als geen ander mee eens, maar makkelijk is het meestal niet voor ondernemers met een circulair idee. Ik snap dat het belangrijk is dat we niet zomaar met allerlei afvalstromen van alles mogen doen, maar die wet- en regelgeving zit, in bepaalde mate, de circulaire economie geregeld in de weg.”

Van koffiekop tot meubelpaneel

Dat met de resten van koffie een breed scala aan producten kan worden gemaakt toont Coffee Based wel aan. Het koffiekopje is nu vooral onder de aandacht. Hoe dat komt? “Per 1 januari is de SUP wetgeving van kracht gegaan en wegwerpbekers mogen op kantoren niet meer gebruikt worden. Op kantoor zijn onze koffiekopjes daarom nu erg in trek. Dat is leuk, want we hebben er lang aan gewerkt en het was één van onze ultieme wensen om van koffiedik een koffiekopje te maken.” Daarnaast ontwikkelde Coffee Based notitieboeken met een kaft van koffiedik, koffiemeubels en meubelpanelen met koffiefineer, boekenleggers, onderdelen voor koffieautomaten en potten voor planten. “Is het niet leuk als koffieplantjes in een pot staan die gemaakt is van koffie?”

Cafea cup

Coffee Based groeit en het assortiment breidt uit. Eind februari 2024 werd er een nieuw product uitgebracht, de Cafea Cup, een beker die ook heel geschikt is voor thee. “Omdat we producten maken van koffiedik, hebben die een koffielook en –feel. Bovendien ruiken ze soms nog naar koffie en als je een kopje thee wilt drinken, dan is dat niet zo fijn. Dus we keken verder en ontdekten dat er binnen de koffieproductie nog een grote afvalstroom is, namelijk vliesjes van de koffiebonen. Die komen vrij bij het branden van de koffie. De vliesjes, of silverskin zoals ze ook wel genoemd worden, hebben een veel minder sterke geur en zijn wat lichter van kleur. We keken of we ook met dit materiaal aan de slag konden en dat is dus gelukt.”

Wil je meer weten over Coffee Based, hun filosofie en de producten die ze maken? Kijk dan op www.coffeebased.nl

Dit artikel verscheen in Groener Wonen 02 2024. Auteur: Auke Beeke.

Wil je meer lezen over koffie? Lees dan vooral dit artikel over duurzame koffie!