Bij bamboe denk je waarschijnlijk aan panda’s en woekerende bossen vol dikke stengels. Bamboe is een geliefde plant waarvan de halmen op veel verschillende manieren worden toegepast. Servies, meubels, kleding, tandenborstels en zelfs vloeren worden ervan gemaakt, maar hoe duurzaam is bamboe eigenlijk?

Door: Danique Pals

Bamboe is de verzamelnaam voor een aantal plantensoorten die behoren tot de grassenfamilie. De stengels van bamboe zijn hol en worden doorbroken door zogeheten knopen. Bamboe groeit heel snel en de grootste soort kan zo’n 35 meter hoog worden. Sommige bamboesoorten kunnen per dag 5 tot wel 90 centimeter groeien. Bamboe komt van nature voor in Azië, Afrika, Amerika en Australië. De kenmerkende grassoort groeit vooral veel in China en Japan en is zo sterk dat het zelfs de atoombomaanvallen op Hiroshima heeft overleefd.

Bamboe is dus sterk, groeit door en kan woekeren. Om te oogsten hoeven er geen bomen gekapt te worden of nieuwe bomen aangeplant. Bij hardhout is dit wel het geval, waardoor bamboe in dat opzicht dus minder milieubelastend is. Bamboe kun je ook nog eens kappen als het zo’n 4 à 5 jaar oud is, omdat de stam dan al sterk genoeg is, terwijl je hardhout pas na 50 tot 100 jaar kunt kappen. Het betekent overigens niet dat hout per definitie geen duurzaam product is, maar bamboe groeit simpelweg erg snel en op dat vlak heeft het een kleine belasting op het milieu.

Bamboe servies

Bamboe wordt niet alleen als alternatief gebruikt voor hout, maar vaak ook als alternatief voor plastic. Plastic wegwerpservies is tegenwoordig echt not done, maar is een bamboe servies een goed alternatief? Als het aan Milieu Centraal ligt niet, want dit soort borden en bekers bevatten behalve bamboe ook een lijmmiddel. Bij het eten van deze borden kunnen stoffen vrijkomen die niet goed zijn voor je gezondheid. Dit geldt overigens lang niet voor elk bamboe servies, maar je kunt het verschil zelf niet zien en dat is de reden dat het door de organisatie wordt afgeraden.

Of een product van bamboe echt milieuvriendelijk is, hangt dus sterk van het product zelf af. Bamboe kan echter wel een goed alternatief zijn voor producten van plastic. Volgens de International Bamboo and Rattan Organization (INBAR) is zelfs in veel gevallen een bamboe product met synthetische toevoegingen alsnog duurzamer dan andere materialen. INBAR vindt wel dat de zoektocht naar bio-based toevoegingen erg belangrijk is, zodat bamboe producten met toevoegingen uiteindelijk ook helemaal zero-waste kunnen zijn.

Bamboe vloer

Bamboe zie je ook veel in het interieur. Bamboe heeft een warme uitstraling en het is een licht materiaal. Tegenwoordig kun je zelfs kiezen voor een vloer van bamboe. Veelal wordt de bamboe hiervoor geproduceerd in Azië, waarna het naar Europa moet worden getransporteerd. Milieu Centraal laat weten dat bamboe op grote schepen naar Europa wordt verscheept. Wanneer je de CO₂-uitstoot uitrekent, is bamboe in dat geval nog steeds een van de beste keuzes als het gaat om de impact op het milieu. Het is een sterk materiaal en het heeft een lange levensduur, dus de belasting door transport kun je volgens Milieu Centraal afzetten tegenover deze componenten.

Het is daarbij wel belangrijk dat het gaat om onbehandeld bamboe met een FSC-keurmerk of PEFC-keurmerk. FSC staat voor Forest Stewardship Council en het is het eerste internationale keurmerk met strenge eisen voor duurzaam en sociaal bosbeheer. PEFC staat voor Programme for Endorsement of Forest Certification. Bamboe met een van deze keurmerken komt volledig uit verantwoord beheerde bossen. Het verschil tussen de twee keurmerken zit hem vooral in de manier waarop ze keuren. FSC kijkt namelijk per land naar het beleid, terwijl PEFC lokaal keurt.

Bamboe kleding

Voor wie ook graag een duurzame garderobe wil, lijkt bamboe ook een goede optie. De belasting op het milieu tijdens de productie is tot 80 procent kleiner dan bij katoen. Bamboe heeft veel minder water nodig dan katoen en pesticiden zijn overbodig. Je zou dus zeggen dat bamboe duurzamer is ten opzichte van katoen. Dat klopt ook, alleen moet daarbij ook de productie milieuvriendelijk zijn. Een duurzame methode om bamboetextiel te maken, is bamboe vermalen en verhitten waarna het wordt afgebroken met natuurlijke enzymen. Van de overgebleven massa kunnen garen worden gesponnen. Deze methode is alleen arbeidsintensief en het kost veel tijd, daarom kiezen veel producenten van bamboetextiel voor makkelijkere methodes waarbij wel chemicaliën worden gebruikt die in de natuur terechtkomen. Het is dus moeilijk vast te stellen of jouw bamboe shirt ook echt duurzaam tot stand is gekomen, maar het is in elk geval duurzamer dan veel andere kleding.

De reuzenpanda

In bamboebossen leven veel dieren, zoals diverse soorten apen en de bedreigde reuzenpanda. Bamboe is voor deze dieren een belangrijke voedingsbron en het biedt goede beschutting. De commerciële teelt en kap van bamboe om er producten van te maken is in veel gevallen echter niet schadelijk voor dit soort dieren, want panda’s leven bij de grond en eten voornamelijk bamboesoorten met laaghangende bladeren en nieuwe scheuten. De bamboe die voor commerciële teelt wordt gekapt, zijn vaak de soorten die metershoog worden en die snel weer aangroeien.

De reuzenpanda wordt vooral bedreigd, doordat er bamboebossen worden gekapt om er onder andere landbouwgrond van te maken of infrastructuur aan te leggen. En dat is slecht voor de fauna die er leeft.

Het behoud van bamboebossen is om nog een reden belangrijk. Bamboe heeft een hoge stikstofopname. Een bamboebos filtert dus de CO₂ uit de lucht en produceert zuurstof en daarmee is het een belangrijke grassoort.

Dit artikel verscheen eerder in Groener Wonen 02-2023.