De meeste mensen brengen heel veel tijd door binnenshuis. Gezonde binnenlucht is een belangrijke voorwaarde voor een goed binnenklimaat, maar helaas is de lucht in veel woningen ongezond. Met een goed ventilatiesysteem pak je dit probleem aan. Maar welke systemen zijn er? Hoe zit het met onderhoud?
Ventileren betekent simpelweg het verversen van lucht in een ruimte, bijvoorbeeld een woning, kantoor, verzorgingstehuis of schoolgebouw. Deze verse lucht is van belang om een gezond binnenklimaat te creëren.
Verschillende manieren van ventileren
Er zijn verschillende manieren om te ventileren. Je kunt het raam openzetten om verse lucht naar binnen te laten en vervuilde lucht naar buiten te laten. Maar sinds de jaren tachtig worden woningen, omdat ze steeds beter geïsoleerd zijn, voorzien van een ventilatiesysteem. Je kunt zo’n systeem onderverdelen in twee categorieën: mechanische ventilatie en een ventilatiesysteem met warmteterugwinning.
Ventilatiesysteem met warmteterugwinning
Bij mechanische ventilatie zuigt het systeem vervuilde lucht af. Een ventilatiesysteem met warmteterugwinning gaat nog een stap verder. Het systeem zuigt namelijk niet alleen lucht af, maar blaast ook schone en verwarmde lucht terug de woning in.
Maikel van Soest werkt als hoofdmonteur bij Feenstra en hij werkt dagelijks met dit soort systemen. “Een ventilatiesysteem met warmteterugwinning blaast frisse lucht van buitenaf de woning in en zuigt vieze lucht uit de woning. De warme lucht uit de woning wordt hergebruikt, waardoor het systeem zuiniger zou moeten zijn”, legt hij uit. “Het systeem moet dan wel goed onderhouden zijn en je moet een geschikt huis ervoor hebben. Het huis moet namelijk goed geïsoleerd zijn, dan heb je met een warmteterugwinningsysteem een goede ventilatie.”
Mechanische ventilatie
Niet alle woningen zijn geschikt voor een ventilatiesysteem met warmteterugwinning. Maikel vertelt: “Bij jaren 30-woningen is het meer uitzondering dan regel dat je een ventilatiesysteem kunt installeren, vooral een systeem met warmteterugwinning is lastig. Sinds de jaren ‘80 worden woningen bijna altijd voorzien van een mechanisch ventilatiesysteem, omdat deze woningen beter geïsoleerd zijn. Bij nieuwbouwwoningen is het dus ook al standaard.”
Zoals eerder gezegd, zuigt mechanische ventilatie vervuilde lucht af. Het is daarbij nog wel belangrijk om schone lucht weer in je woning te krijgen. Daarom worden er naast de ventilatiebox ook raamroosters geïnstalleerd. Zo komt er via de roosters continu frisse lucht in je huis.
Zichtbare verschil
Het zichtbare verschil tussen een mechanische ventilatie en ventilatie met warmteterugwinning zit hem onder andere in de grootte van de ventilatiebox. De box staat meestal in dezelfde ruimte als de cv-ketel. Is de ventilatiebox ongeveer zo groot als een wasmachine? Dan heb je een systeem met warmteterugwinning. Is de box kleiner? Dan gaat het om een mechanisch ventilatiesysteem. Daarnaast zien de afzuig- en afvoerventielen van een systeem met warmteterugwinning er anders uit.
Onderhoud en gebruik van je ventilatiesysteem
Om je ventilatiesysteem optimaal te laten werken, is het van belang om het systeem goed te laten onderhouden. Bij Feenstra raden ze elke twee jaar een onderhoudsbeurt aan je ventilatiebox aan en elke vijf à zes jaar voor de kanalen.
Hoofdmonteur Maikel: “Wanneer de motor van je systeem verstopt zit, moet er veel meer stroom verbruikt worden om een bepaalde capaciteit te halen. Als je kanalen vies zijn, dan heb je een beknelling in het kanaal. Hierdoor is er minder afzuiging in het huis of er is juist op één punt weer te veel afzuiging. Daarom is onderhoud zo belangrijk.”
Goed omgaan met ventilatie
Helaas merkt Maikel dat er qua ventilatie nog veel valt te winnen op het gebied van bewustwording. “Veel mensen weten niet eens dat ze een systeem hebben, laat staan dat ze weten hoe het werkt. Daarom zetten wij echt in op bewustwording. En als het eenmaal bij mensen in het hoofd zit, dan beseffen ze het wel”, vertelt hij.
In zijn werk komt Maikel veel bij mensen over de vloer en hij probeert de mensen ook echt uit te leggen hoe ze om moeten gaan met hun ventilatiesysteem. Het is niet ingewikkeld, maar mensen moeten het wel even door hebben. Maikel: “Je hebt drie standen (1, 2 en 3) op het systeem zitten, maar de meeste mensen zitten nooit aan die knop. Als je ventilatiesysteem standaard op standje 3 staat dan maakt het systeem lawaai, net zoals een auto dat doet wanneer je harder rijdt. Als het systeem op de eerste stand staat dan hoor je het niet en bij standje 2 moet je echt je best doen om het systeem te horen werken. Bij oudere boxen hoor je het wel, maar dit komt door slijtage en ouderdom. Je moet natuurlijk niet alleen aan de knop zitten vanwege het geluid. Als je gaat slapen, kan het systeem op standje 1 worden gezet. Maar als je gaat koken of douchen, schakel je hem door naar stand 3. Overdag staat het systeem op stand 2. Ook zijn er systemen die slechts twee standen hebben.”
Volgens Maikel heeft het goed omgaan met je ventilatiesysteem veel invloed, maar dan moet je het systeem daarnaast ook op tijd laten onderhouden. Een systeem werkt alsnog slecht als het vol zit met troep. En tijdens zo’n onderhoudsbeurt worden de gekste dingen uit de kanalen gehaald, van stofnesten tot dode muizen. Bij een ventilatiesysteem met warmteterugwinning is het daarnaast ook belangrijk om je filters te verschonen, het liefst elk half jaar.
CO₂-gestuurde ventilatiebox
Het schakelen van standen, is vooral van belang bij oudere ventilatieboxen, want bij nieuwe boxen zit een vochtsensor ingebouwd. Dit zijn de zogenaamde CO₂-gestuurde ventilatieboxen.
Maikel: “Een vochtsensor kan helpen om een optimaal gebruik van je ventilatiesysteem te creëren. Je hebt dan naast een goede ventilatie in huis ook een optimaal stroomverbruik. Het systeem meet om de zoveel seconde of er vocht in huis is en afhankelijk daarvan gaat het systeem automatisch schakelen. Het schaalt alleen op wanneer nodig en het schaalt af wanneer het niet nodig is. De vochtsensor is inmiddels ook verplicht als je op dit moment je systeem gaat laten vervangen.”
Bij Feenstra is een voorbeeld uitgerekend om aan te geven hoeveel je nu echt bespaart met zo’n intelligente CO₂-gestuurde ventilatiebox. De energierekening van een oude box komt namelijk al snel uit op zo’n € 80 per jaar. De aanschaf van een nieuwe box ligt vanaf de € 275, maar het jaarlijkse energieverbruik bedraagt € 8. Hiermee heb je je investering dus zo terugverdiend. Een CO₂-gestuurde ventilatiebox gaat ongeveer 20 jaar mee. Laat je een systeem aanbrengen of vervangen, let er dan wel op dat je het goed laat inregelen. Maikel: “Je ziet wel eens dat mensen zelf gaan klussen en dat de slangen dan verkeerd zitten. Dan werkt het systeem alsnog niet goed. Het gebeurt ook wel eens dat je een box hoort zuigen, terwijl het systeem niets doet. Dan zit er een fout bij het uitblazen. Het lijkt dan alsof de box werkt, maar als ik ga kijken zie ik al gelijk waar het misgaat.”
Dit artikel is eerder verschenen in Groener Wonen editie 01 2021.
