Nederland zit midden in een energietransitie, waarbij we met zijn allen op zoek zijn naar duurzamere manieren om onze woningen te verwarmen. De meeste duurzame verwarmingstechnologieën vragen echter om grote aanpassingen in je huis. Denk aan vloerverwarming, goede isolatie en het vervangen van je radiatoren. Dat moet anders kunnen, dachten installateur Feenstra en haar moederbedrijf, energieleverancier Vattenfall. In de gecombineerde innovatieafdeling werken zij samen met een aantal partners aan een oplossing: een hoge temperatuur warmtepompsysteem.
Door de ontwikkeling van het hoge temperatuur warmtepompsysteem willen Feenstra en Vattenfall het Nederland makkelijker maken om over te stappen naar een aardgasloze manier van verwarmen zónder extra energiekosten. “Verduurzaming verdient zich niet altijd terug, daar zijn we inmiddels met elkaar ook wel achter”, vertelt Ramon de Graaff, innovatiemanager bij Feenstra. “Het is niet altijd een terugverdienfeestje. Dat geldt voor zonnepanelen bijvoorbeeld wel, maar voor duurzame warmte-oplossingen is dat veel lastiger.”
Duurzame manieren om te verwarmen gaan dus niet zozeer over het terugverdienen van je investering, maar over het beperken van je uitstoot. Uiteindelijk wil de overheid ook dat we met zijn allen in 2050 aardgasloos wonen. Maar tegelijkertijd willen we er ook niet te veel extra voor betalen. “Daarom zochten wij naar een oplossing die één op één de cv-ketel kan vervangen en minimaal energiekostenneutraal is, zodat je energierekening niet zal exploderen nadat je de cv-ketel hebt vervangen.”
Een hybride systeem of stralingspanelen zijn vaak genoemde alternatieven voor de cv-ketel. Hoewel ze weliswaar duurzamer zijn, kennen ze ook nadelen. Een hybride systeem is een mooie eerste stap naar aardgasloos wonen, maar het is wel slechts een tussenoplossing. Je gebruikt namelijk nog steeds aardgas op de momenten dat de warmtepomp de gewenste temperaturen niet kan halen. Bij stralingspanelen verbruik je veel meer energie en zal je energierekening dus ook een stuk hoger zijn.
Matig geïsoleerde huizen
“In Nederland hebben we veel bestaande huizen die redelijk (na)geïsoleerd zijn”, vertelt Ramon. “Veel woningeigenaren hebben hun spouw, dak en vloer een beetje tot redelijk (na)geïsoleerd en hebben bijvoorbeeld een gedeelte van het glas vervangen. Ze gebruiken vaak nog een cv-ketel op hoge temperatuur om hun woning te verwarmen. Die cv-ketel maakt netjes tot 80 graden aan, dat gaat naar de radiatoren, die komen vervolgens weer met een graadje of 50 à 60 terug, en zo blijft de woning warm. De uitdaging die we nu ondervinden, is dat we die woningen willen verwarmen met een duurzamer systeem, zónder in te leveren op comfort. Vaak kom je dan uit op een warmtepomp. Het probleem is echter dat bestaande warmtepompen werken op lage temperaturen van maximaal 45 tot 50 graden. Dat kan je niet zomaar in je woning neerzetten. Het vraagt om allerlei aanpassingen, zoals veelal vloerverwarming of andere laag temperatuur afgiftesoplossingen. Anders kun je je woning er niet mee verwarmen.”
Het kan anders
Dat moet anders kunnen, vonden Vattenfall en Feenstra. Ramon: “Wij vroegen ons af of er nu niet een duurzaam alternatief voor de cv-ketel is, waarmee je de woning wél kan verwarmen en die de cv-ketel in één keer zonder veel aanpassingen kan vervangen. Daar hebben we nu samen met onze partners een oplossing voor ontwikkeld. Het hoge temperatuur warmtepompsysteem levert temperaturen tussen de 70 en 85 graden en kun je met enkele randvoorwaarden snel aansluiten in je woning.”
Net als andere warmtepompen haalt de hoge temperatuur warmtepomp zijn warmte uit de buitenlucht. Je zult dus buiten je woning een buitendeel krijgen. Vanuit de buitenunit lopen er leidingen naar binnen toe. Binnen heb je een opstelplek nodig voor het buffervat. In dat buffervat zitten ook alle pompen, kleppen en elektronica om te regelen dat er warm water uitkomt en de woning in gestuurd kan worden. Het systeem wordt aangesloten op de bestaande water- en cv-leidingen.
Pilot in Heemskerk
Het hoge temperatuur warmtepompsysteem is momenteel nog in ontwikkeling. In Heemskerk is een jaar geleden een pilot gestart. In 20 woningen is er een warmtepompsysteem geïnstalleerd. Ramon: “Tot nu toe zijn we tevreden over deze veldtest. Zelfs toen het dit jaar onverwachts min 10 graden was, hebben we de woningen allemaal netjes warm kunnen houden. De bewoners merken geen verschil tussen de warmtepomp en hun cv-ketel, en dat is goed. We leveren dezelfde temperaturen en we leveren gewoon netjes warm water. Technisch gezien functioneert het ook zoals we willen. De warmtepomp voldoet tot nu toe aan onze verwachtingen en we zijn nu ook bezig met aanvullende testen in laboratoria. Het is duidelijk dat we de cv-ketel kunnen vervangen. De bewoners wonen even comfortabel en hoeven geen concessies te doen in hun stookgedrag of gebruik van warm water. We hebben ook bewezen dat de warmtepomp goed functioneert zonder enorme aanvullende kosten, zoals extra isolatie, het aanleggen van vloerverwarming of andere verwarmingslichamen die geschikt zijn voor lage temperatuur.”
In één keer gasloos
Het hoge temperatuur warmtepompsysteem is niet de meest energiezuinige warmtepomp die er is. “Dat is ook niet ons doel. En kan ook niet gezien de specifieke prestaties die dit systeem levert”, vertelt Ramon. “Ons doel is dat we energiekostenneutraal zijn. Dus dat je in ieder geval niet meer gaat betalen dan je betaalde aan aardgas. Je zult waarschijnlijk zelfs ietsje minder hoeven te betalen, maar het zal niet de helft minder zijn. De besparing zit hem meer in de aanpassingen die niet noodzakelijk zijn. Wat je vaak ziet bij conventionele warmtepompen die op lage temperaturen werken, is dat de woning eerst goed geïsoleerd moet zijn, het glas vervangen moet worden en er vloerverwarming aangelegd moet worden. Voor alle noodzakelijke aanpassingen ben je al gauw 15.000 tot 30.000 euro verder. Wat wij willen bereiken, is dat je je cv-ketel vrijwel meteen kan vervangen voor een duurzamer systeem. Als je na de installatie alsnog bijvoorbeeld je ramen wilt vervangen voor triple glas, dan zeg ik: Doen! Dan zul je ook je energiekosten verlagen. Maar het is niet zo dat je dat allemaal eerst moet doen voordat je het hoge temperatuur warmtepompsysteem kan installeren.”
Hoge temperatuur warmtepompsysteem na 2021 op de markt
Het individueel hoge temperatuur warmtepompsysteem zal eerst als oplossing ingezet worden bij woningbouwcoöperaties. Daarna komt het systeem voor particuliere woningeigenaren op de markt. Dat zal pas na 2021 zijn. De verwachte prijs van het hoge temperatuur warmtepompsysteem gemonteerd in de woning zal rond de € 15.000 liggen, exclusief subsidie. Hiermee is de prijs vergelijkbaar met die van een conventionele lage- of midden temperatuur warmtepomp van goede kwaliteit, maar dan zonder de eerder genoemde aanvullende kosten aan de woning. Dat is fors meer dan een cv-ketel, waarbij je – afhankelijk van het model – zo’n € 1.500 tot € 2.500 kwijt bent. Maar ja, als de gasaansluiting verdwijnt uit je huis, dan heb je niet veel meer aan een cv-ketel. Ook een hybride warmtepomp – een warmtepomp gecombineerd met een cv-ketel – is een stuk goedkoper. De basisprijzen daarvan variëren tussen de € 3.600 en € 4.600, exclusief cv-ketel.
Op dit moment zijn Feenstra en Vattenfall druk bezig om het systeem gereed te maken voor productie en om bijvoorbeeld aan alle voorwaarden voor subsidie te voldoen, zodat het systeem beschikbaar kan komen voor de markt.
Hoge temperatuur warmtepompsysteem in een woongebouw
Naast de pilot voor individuele woningeigenaren is er ook een test in een woongebouw in Venray gestart. Samen met Servex test Feenstra daar een nieuw ontwikkelde collectief hoge temperatuur warmtepompsysteem in 48 huurappartementen. Voor appartementsgebouwen zijn er nog niet veel opties om anders dan op aardgas te verwarmen. Beschikbare opties, zoals stadsverwarming en biomassa, zijn ook niet voor ieder complex geschikt. Het collectief hoge temperatuur warmtepompsysteem kan net als bij de individuele woningen zonder veel aanpassingen op bestaande leidingen geïnstalleerd worden. Bewoners hoeven daardoor niet hun woning uit tijdens de werkzaamheden.
en overal mis ik waterstof, fabrieken worden gebouwd, gasunie heeft onderzoek gedaan naar mogelijkheid om het door de bestaande gasleidingen naar woningen te transporteren( goedkoper en de infrastructuur ligt eral) en vlg mij is dat haalbaar
ik lees de besparing bij vattenval ca. 20/30%. Levensduur wp ca. 12 jaar. Dat betekend dat je wel 1250 euro per jaar moet reserveren als de prijzen van de warmtepomp niet oplopen.
Wat een prachtig project en wat een goed nieuws!
Mijn huidige CV ketel hangt op de zolder van een klein huis uit 1920, hij past er nèt. Op de begane grond is geen plek voor een bakbeest van een warmtepomp en dan dat ding buiten nog dat lijkt op een lelijke airco.
Hoe gaan we dit nou oplossen voor al die charmante oude huisjes waar het van barst in Nederland? Esthetisch en een beetje flexibel is dit niet. Mag daar ook over nagedacht worden in het ontwerp?
Hallo Janneke, de buiten unit van airco weliswaar zie je ook weleens netjes in een kast van hardhout met lamellen aan voorzijde. Mijn zorgen zijn de decibels die de buiten en binnen unit geeft, deze staan niet beschreven.